Γράφει ο Κώστας Λάμπος[1]
‘Θεοί’ ως εξουσιαστικά εργαλεία
«Και ποιος δημιούργησε
τον δημιουργό;»
Stephen Hawking
«Η ιδέα ότι ο κόσμος
δημιουργήθηκε από θεούς είναι ανοησία»
Επίκουρος
«Αυτόν τον κόσμο που
είναι ο ίδιος για όλα τα όντα, ούτε κάποιος θεός ούτε άνθρωπος τον δημιούργησε,
αλλά ήταν πάντα και είναι και θα είναι πυρ αείζωο που ανάβει με μέτρο και
σβήνει με μέτρο»
Ηράκλειτος
Η άγνοια, ως αμάθεια ή ημιμάθεια, όπως οι
προλήψεις, οι δεισιδαιμονίες και ο φόβος έδιναν πάντα και συνεχίζουν να δίνουν
μορφή και υπόσταση σε ακόμα άγνωστα φυσικά φαινόμενα. Αντικειμενικά ανύπαρκτα
δημιουργήματα της ανθρώπινης φαντασίας, όπως ‘θεοί’, ‘θεάνθρωποι’, προφήτες,
μεσσίες, ‘άγγελοι’, ‘δαίμονες’, ‘φαντάσματα’, ‘άγιοι’, ‘μοίρες’, ‘βαμπίρ’,
‘στοιχειά’ και ‘νεράϊδες’ απόκτησαν ρόλους που ρύθμιζαν και συνεχίζουν να
ρυθμίζουν, πάντα για λογαριασμό των εξουσιών, τόσο τις σχέσεις των ανθρώπων
μεταξύ τους, όσο και τις σχέσεις των ανθρώπων και των κοινωνιών τους με το
φυσικό τους περιβάλλον. Η άγνοια, η αθωότητα και ο φόβος των πολλών, η γνώση, η
πανουργία και η δίψα για εξουσία και πλούτη των λίγων, χώρισαν τις κοινωνίες σε
θύματα, εξουσιαζόμενους, θρησκευόμενους, πιστούς και ‘ποίμνια’ από τη μια μεριά
και σε θύτες, σκοταδιστικά και εξουσιαστικά ιερατεία, από την άλλη. Μάλιστα οι
υποτιθέμενες ‘θρησκείες της αγάπης’ χώρισαν, με τον μισογυνισμό[2] τους, τον άνδρα από την
γυναίκα για την διασφάλιση της πατριαρχικής ατομικής ιδιοκτησίας και εξουσίας.
Βέβαια η πρόοδος και ο πολιτισμός έφεραν
περισσότερη γνώση και στα θύματα, αλλά η χειραγώγηση των επιστημών[3] και της εκπαίδευσης και
ο έλεγχος της πληροφορίας δεν άλλαξε ουσιαστικά τη σχέση μεταξύ θυμάτων και
θυτών, γιατί αυτοί, ως καλά οργανωμένες εξουσίες, κατάφεραν αφενός να
χειραγωγήσουν τα μυαλά των πολλών και αφ’ ετέρου να κάνουν πιο αφηρημένους τους
θεούς αποδίδοντάς τους φανταστικές, μεταφυσικές και υπερφυσικές ιδιότητες και
ρόλους διαμεσολαβητή μεταξύ κοινωνίας και εξουσίας. Στην πραγματικότητα οι
εκάστοτε κατά τόπους θύτες-εξουσιαστές κατασκεύασαν τους θεούς τους και
κρύφτηκαν πίσω από θεούς εργαλεία-ασπίδες των εξουσιών τους. Τα θύματα, οι
κοινωνίες, υποτάχτηκαν βίαια στις αντίστοιχες κρατικές θρησκείες συμπληρώματα
των εξουσιαστικών ιδεολογιών και μαντρώθηκαν στις άρτια οργανωμένες μυστηριακές
εκκλησιαστικές τελετουργίες, στις εξουσιαστικές καρικατούρες της
αμεσοδημοκρατικής Εκκλησίας του Δήμου, με μεταχρονολογημένες Υποσχετικές για
μια καλύτερη, ξεκούραστη και αιώνια μετά θάνατον ζωή στον ανύπαρκτο παράδεισο
που τάχα προσφέρει όλες τις απολαύσεις, από μέλι, γάλα και ατζέμ πιλάφι μέχρι
και ουρί για τους σεξουαλικά πεινασμένους άντρες, όσες ακριβώς τα σκοταδιστικά
και τα εξουσιαστικά ιερατεία τους στέρησαν στην μια και μοναδική λεηλατημένη
ζωή τους.
‘Θεοί’ ως φετίχ των εξουσιών
«Στους ιθαγενείς που
μελετήσαμε δεν μπορέσαμε να βρούμε
ούτε ίχνος πίστης σ’
αυτό που εμείς ονομάζουμε θεότητα
και δεν βρήκαμε ούτε
ίχνη θρησκευτικών τελετών»
Κάρολος Δαρβίνος
Η έννοια του φετιχισμού αναφέρεται γενικά
ως ψευδαίσθηση κάποιου ατομικού ή συλλογικού υποκειμένου που αποδίδει
υπερφυσικές ή μεταφυσικές ιδιότητες σε κάποιο φανταστικό ή πραγματικό
δημιούργημά του, στο φετίχ, που όχι μόνο δεν μπορεί να τις ελέγξει, αλλά στις
οποίες πρέπει μέσω της αυτοπαραπλάνησής του και να υποταχθεί. Κατά περίπτωση η
έννοια διαφοροποιείται ελαφρά, χωρίς ωστόσο να διαφοροποιείται επί της ουσίας
ως σχέση υποκειμένου προς δημιουργημένο αντικείμενο, ή ακόμα και ως προς κάποια
ιδέα του. Έτσι, για φετιχισμό, με την έννοια της θρησκευτικότητας,
μιλάνε οι ανθρωπολόγοι-εθνολόγοι, ενώ με την έννοια της ‘ψυχοπαθολογικής
ανωμαλίας’ μιλάνε οι ψυχολόγοι, οι ψυχίατροι και οι
ψυχαναλυτές-σεξολόγοι.
Ως φετιχισμός στην οικονομία ορίζεται η
δια της εμπορευματοποίησης υποστασιακή αυτονόμηση των δημιουργημάτων της
εξαρτημένης εργασίας εναντίον των δημιουργών τους. Μιλάμε για το φαινόμενο
κατά το οποίο τα προϊόντα της εργασίας, τα αγαθά, ή οι αξίες χρήσης, τα οποία
εμφανίζονται στην αγορά, ως εμπορεύματα ή ως ανταλλακτικές αξίες, σαν μια
αντικειμενική πραγματικότητα ξένη και απέναντι από τους ανθρώπους που τα
δημιούργησαν, επειδή αυτοί δεν ορίζουν τα μέσα παραγωγής και βρίσκονται σε
σχέσεις εξαρτημένης εργασίας. Πρόκειται για το φαινόμενο που συντελείται στο
πλαίσιο μιας κοινωνικής παραγωγικής σχέσης κατά την οποία η παραγωγική
δραστηριότητα οργανώνεται από τους ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής με σκοπό τον ιδιωτικό
πλουτισμό τους, ανεξάρτητα από και ενάντια στις ανάγκες των παραγωγών και της
κοινωνίας.
Ο Καρλ Μαρξ[4], με τη γνωστή θεωρία
του για τον ‘φετιχισμό του εμπορεύματος’[5], ορίζει τον φετιχισμό
ως διαδικασία απόκρυψης της πραγματικής φύσης συγκεκριμένων κοινωνικών σχέσεων
που αναπτύσσονται μεταξύ ανθρώπων, αλλά και εμπράγματων σχέσεων, δηλαδή μεταξύ
ανθρώπων και πραγμάτων και προειδοποιεί ότι ο φετιχισμός του εμπορεύματος, που
με την πρώτη ματιά φαίνεται σαν ένα κανονικό, αυτονόητο και συνηθισμένο πράγμα,
στην πραγματικότητα και μετά από μια σε βάθος ανάλυσή του δείχνει ότι «είναι
ένα πολύ στρυφνό πράγμα, γεμάτο από μεταφυσική σοφιστεία και θεολογικές
παραξενιές»[6].
Σ’ αυτήν εδώ την ανάλυση προσεγγίζουμε τον
φετιχισμό με την ανθρωπολογική του έννοια, σύμφωνα με την οποία ο πρωτόγονος
άνθρωπος, της, κατά Lewis Henry Morgan[7], ‘εποχής της αγριότητας’,
η οποία αναφέρεται στην περίοδο του τρωγλοδύτη-τροφοσυλλέκτη-κυνηγού,
αντιμετωπίζει την άγνοιά του για τα φυσικά φαινόμενα, καθώς επίσης και τους
όποιους απροσδιόριστους φόβους του απέναντι σε άγνωστες δυνάμεις τις συνέπειες
των οποίων υφίσταται, με την αυθαίρετη επιλογή του να βάλει συμβολικά στη θέση
αυτών των άγνωστων δυνάμεων κάποια σύμβολα που ο ίδιος δημιούργησε αποδίδοντάς
τους υπερφυσικές ιδιότητες.
Προς το τέλος της
επόμενης εποχής, της ‘εποχής της βαρβαρότητας’[8], οι άνθρωποι έμαθαν να
παράγουν το μεγαλύτερο μέρος της αναγκαίας τροφής τους με την καλλιέργεια της
γης και την εξημέρωση των ζώων και να δημιουργούν καταυλισμούς μόνιμης
εγκατάστασης, όπου σταδιακά εμφανίζεται, στη θέση της μητριαρχικής, η
πατριαρχική οικογένεια. Με τους αιώνες οι καταυλισμοί εξελίσσονται σε
κοινότητες και σε δίκτυα κοινοτήτων, όπου, τόσο για τη διαχείριση της
καθημερινότητας όσο και για την αντιμετώπιση μεγάλων και κοινών προβλημάτων και
για λόγους κοινής ασφάλειας, διαμορφώνεται ένα σύστημα κοινοκτημοσύνης,
αυτοδιαχείρισης και ισοκατανομής, στο πλαίσιο του οποίου η συμμετοχή του
καθενός στο κοινό έργο είναι ανάλογη των δυνατοτήτων του και στα αγαθά ανάλογη
των αναγκών του. Η κοινωνική ζωή ορίζεται άμεσα, συλλογικά και ισότιμα από όλα
τα μέλη, χωρίς διακρίσεις, αντιπαλότητες, φυσικές και μεταφυσικές εξουσίες και
φετίχ.
Πλάτωνας, ως φετιχοποιός
των νόμων της ταξικής εξουσίας
«Η κάθε θρησκεία δεν
είναι παρά το φαντασιακό
αντικαθρέφτισμα των
δυνάμεων που κυριαρχούν
στην καθημερινή ζωή των
ανθρώπων»
Georg Hegel
Κλείνοντας ο κύκλος της
προϊστορίας, χοντρικά γύρω στα τρεις με τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια πριν από
σήμερα, και με την εμφάνιση της πατριαρχικής οικογένειας, της ατομικής
ιδιοκτησίας, του κράτους και της θρησκείας, εμφανίστηκε ο κοινωνικός
καταμερισμός της εργασίας, ο δυισμός, δηλαδή η διάσπαση της κοινωνίας σε
αφεντικά και δούλους. Τα νέα φετίχ απόκτησαν πιο αφηρημένη μορφή, ως αόρατα
πνεύματα και θεότητες, με αποτέλεσμα να επιστρέφουν στα όνειρα και στη
μνήμη-συνείδηση του δημιουργού τους ως ‘θεοί’ δημιουργοί και τιμωροί του. Το
φετίχ, τώρα ως σύμβολο της κοσμικής εξουσίας επιστρέφει ως ‘θεός’, ως νόμος
προστάτης και ως κράτος φύλακας του προστάτη νόμου και τελικά, μέσω της
διαμεσολάβησης των μάγων και των ιερατείων, ως υποταγή της ατομικής και
συλλογικής βούλησης στα πνεύματα, δηλαδή στην εκάστοτε βούληση και στα κατά
περίπτωση συμφέροντα των ιερατείων, δηλαδή της εξουσίας των λίγων πάνω στους
πολλούς.
Η αρχαία ελληνική μυθολογία με τον μύθο
του Προμηθέα μάς αποκαλύπτει ότι αυτήν την περίοδο και σε αυτόν τον χώρο οι
θρησκευτικοί μύθοι, οι εξουσίες και οι θεοί-φετίχ τους δεν διαδραμάτιζαν
καθοριστικό ρόλο, γιατί ο λαός, ως Προμηθέας, μπορούσε να αρνηθεί την εντολή
του Δία να μη δώσει τη φωτιά στους ανθρώπους και, παραβιάζοντας τον ‘θεϊκό
νόμο’, αντί της υποταγής επέλεξε το καλό της ανθρωπότητας. Αυτή η αντίληψη,
σύμφωνα με την οποία το καλό των ανθρώπων και της κοινωνίας προέχει των νόμων,
της βούλησης και των συμφερόντων της εξουσίας έγινε παράδοση στους επόμενους
αιώνες με αποκορύφωση την Αθηναϊκή Δημοκρατία, κατά την περίοδο της οποίας η
‘Αθηναίων Πολιτεία’ δεν κυβερνήθηκε με θεοποιημένους νόμους, αλλά με τις κατά
περίπτωση άμεσες αποφάσεις της Εκκλησίας του Δήμου και με κριτήριο το συμφέρον
της κοινωνικής ολότητας.
Αυτήν την παράδοση ο Πλάτωνας, αντί να τη
διατηρήσει και να την ενισχύσει, την απαρνήθηκε και, είτε ως δημιουργός είτε ως
γραμματέας του ιδεαλιστή φιλόσοφου Σωκράτη[9], την πολέμησε υπέρ της
εξουσίας της ολιγαρχικής, δουλοκτητικής αριστοκρατίας. Μάλιστα ο Σωκράτης
φέρεται να θυσιάζει ακόμα και τη ζωή του, προκειμένου να μείνει πιστός στους
νόμους, στα φετίχ της εξουσίας, ανεξάρτητα από το αν αυτοί είναι πράγματι
δίκαιοι νόμοι για το καλό της κοινωνίας ή νόμοι τυραννικοί σε βάρος της
κοινωνίας. Με την έννοια ότι οι νόμοι εκφράζουν τη βούληση του νομοθέτη, καθ’
υπαγόρευση του υποτιθέμενου προστάτη ‘θεού’, αποτελούν ουσιαστικά τα φετίχ της
εκάστοτε εξουσίας, γιατί στην πραγματικότητα αυτή, και όχι ο ‘θεός’ ή ο
νομοθέτης, νομοθετεί. Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω εδάφιο στο οποίο ο
Σωκράτης του Πλάτωνα φέρεται να θεοποιεί τους νόμους-φετίχ της εξουσίας και
τους θέτει υπεράνω της κοινωνίας: «Σκέψου λοιπόν, Σωκράτη», θα έλεγαν
ίσως οι νόμοι ως φετίχ, «αν είναι αλήθεια αυτό που λέμε, ότι δηλαδή δεν
είναι δίκαια αυτά που επιχειρείς τώρα εναντίων μας. Εμείς σε γεννήσαμε, σε
αναθρέψαμε, σε εκπαιδεύσαμε και μεταδώσαμε σε σένα και σε όλους τους άλλους
πολίτες όσα καλά πράγματα μπορέσαμε. Όμως κάναμε σαφές ότι έχουμε δώσει την
εξουσία σε όποιο Αθηναίο θέλει, αφού περάσει τη δοκιμασία και δει όσα γίνονται
στην πόλη και εμάς τους νόμους, αν δεν του αρέσουμε, να πάρει τα πράγματά
του και να πάει όπου θέλει [...]. Όποιος όμως από τους πολίτες
παραμείνει, ενώ βλέπει με ποιο τρόπο διεξάγουμε τις δίκες και γενικά κυβερνάμε
την πόλη, εμείς προϋποθέτουμε ότι έχει συμφωνήσει μαζί μας έμπρακτα να
εκτελεί αυτά που διατάζουμε, και εμείς υποστηρίζουμε ότι όποιος δεν
υπακούει αδικεί τριπλά: δείχνει ανυπακοή σε μας που τον γεννήσαμε και τον
αναθρέψαμε και, ενώ συμφώνησε να μας υπακούει, ούτε αυτό κάνει ούτε μας πείθει
ότι δεν κάνουμε κάτι σωστά...». Αυτή η φράση των ‘νόμων’, δηλαδή της
εξουσίας που τους δημιούργησε, «αν δεν του αρέσουμε, να πάρει τα πράγματά
του και να πάει όπου θέλει»[10], είναι ο τέλειος
ορισμός της φετιχοποιημένης εξουσίας, ο απόλυτος παραλογισμός της εκάστοτε
εξουσίας που απευθύνεται στις κοινωνίες και τις καλεί να εγκαταλείψουν τον τόπο
τους, τις πατρίδες τους, τις εστίες των προγόνων τους για να μη θιγούν τα
συμφέροντα της εκάστοτε συμμορίας που κυβερνά με απάνθρωπους και τυραννικούς
νόμους και θεούς φετίχ-προστάτες της εκάστοτε εξουσίας.
Όλα τα άλλα πλατωνικά γλυκανάλατα περί
αρετής, δικαίου, ελευθερίας, καλοσύνης και ‘ιδανικής Πολιτείας’ ακυρώνονται ως
φτηνές υποκρισίες, γιατί η κοινωνία-ανθρωπότητα που γνωρίζει πως τους νόμους
τούς φτιάχνουν άνθρωποι και όταν οι νόμοι είναι από γεννησιμιού τους ή γίνονται
στην πορεία άδικοι, τότε πρέπει ν’ αλλάζουν, αφού οι νόμοι φτιάχνονται για τις
κοινωνίες και όχι οι κοινωνίες για τους νόμους και τις εξουσίες.
Αυτός ο φετιχισμός, ως απόκρυψη και
διαστροφή της πραγματικής σχέσης δημιουργού και δημιουργήματος, γίνεται μετά
την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας για πρώτη φορά ένα αντικειμενικά
πολύπλοκο σύστημα εξουσίας, οι διαχειριστές του οποίου το απομακρύνουν όλο και
περισσότερο από τον πραγματικό άνθρωπο και την πραγματική κοινωνία, με τη
βοήθεια των θρησκευόμενων ιερατείων και των ‘εν υπαλληλία’ φιλοσοφούντων
απολογητών της ολιγαρχικής-αριστοκρατικής εξουσίας. Σ’ αυτές τις καινούργιες
συνθήκες ολοκληρώνεται και η αντίληψη για τον δυισμό του ανθρώπου, με αποτέλεσμα
η δύσκολη, η εκτεθειμένη στη στέρηση, στην καταπίεση και στη φθορά ζωή του
δούλου ή και του τυπικά ‘ελεύθερου’ μισθωτού-δούλου, να προβάλλεται ως οιονεί
εξωγενής πραγματική κατασκευή με τη μορφή της ‘αθάνατης ψυχής’ και όχι ως
συνέπεια της εξουσίας που εμφανίζεται ως θεία βούληση. Έτσι, ο φετιχισμός της
ιδιωτικής και της κρατικής εξουσίας εμφανίζεται ως φετιχισμός του απαράβατου
νόμου της κατοχύρωσης της ατομικής και της κρατικής ιδιοκτησίας, για να
καταλήξει και πάλι ως ‘αθάνατη ψυχή’, ‘θεός’, μετά θάνατον ζωή, κόλαση και
παράδεισος.
Όλα αυτά μετασχηματίστηκαν σε κυρίαρχη
αντίληψη για την κοινωνία συνολικά, με το υλικό της ιδεαλιστικής πλατωνικής
φιλοσοφίας, της θρησκείας, της ταξικής ιδεολογίας και πήραν τη μορφή της
σκληρής ιδιωτικής και κρατικής εξουσίας, με μοναδικό σκοπό την απόκρυψη των
εκμεταλλευτικών σχέσεων και τη δικαιολόγηση της κοινωνικής ανισότητας.
Χαρακτηριστική περίπτωση παραισθησιακής καθολικής φετιχοποίησης της κοσμικής
εξουσίας ενάντια στην κοινωνία-ανθρωπότητα που αντιστέκεται, αποτελεί η
λεγόμενη ‘Αποκάλυψη του Ιωάννη’[11], την οποία υποτίθεται
ότι την υπαγόρευσε ο θεός, στον Χριστό, ο Χριστός στον άγγελό του, ο άγγελος
στον Ιωάννη τον Πρόδρομο και ο εκστασιαζόμενος Ιωάννης στον προφανώς
συνεκστασιαζόμενο μαθητή του τον Πρόχορο, με την οποία το χριστιανικό ιερατείο
προσπαθεί να κατατρομοκρατήσει πιστούς και απίστους, κάνοντας λόγο για
καταστροφές και Αρμαγεδώνες μεταξύ του «εσφαγμένου αρνίου με επτά κέρατα και
επτά οφθαλμούς και του θηρίου με επτά κεφάλια και δέκα κέρατα»[12]. Προφανής είναι ο
απώτερος στόχος του ιερατείου να καλλιεργήσει, μέσω της ‘Αποκάλυψης του
Ιωάννη’, μια νοσηρή θεοκρατία και μοιρολατρία στους ανθρώπους, για να τους
καταστήσει έρμαια των σκοταδιστικών και εξουσιαστικών ιερατείων, περιφρονώντας
τον άνθρωπο, τη λογική του, τη συνείδησή του, την κοινωνία του και τον
πολιτισμό του.
‘Θεός’ ως φετίχ του κεφαλαίου
«Ας πάει στην άβυσσο της
κόλασης ακόμα και η αγάπη, αν πρόκειται να καταστρέψει την πίστη. Καλύτερα να
αμαρτάνουν
εκατό φορές οι άρχοντες
σε βάρος του λαού, παρά να αμαρτάνει μια φορά ο λαός σε βάρος των αρχόντων. Το
γαϊδούρι θέλει ξύλο, ο όχλος θέλει βία για να κυβερνηθεί»
Λούθηρος
Ακολούθησε η περίοδος της φεουδαρχίας και
στη συνέχεια του καπιταλισμού, του πρώιμου, του ύστερου και του
παγκοσμιοποιημένου, όπου η νέα θεότητα, ‘οι αγορές’, και το νέο εξουσιαστικό
φετίχ, το κεφάλαιο, έρχεται να αποκρύψει την πραγματική κοινωνική σχέση των
μισθωτών δούλων με τους καπιταλιστές, για να την παρουσιάσει ως σχέση των
μισθωτών δούλων με τα δημιουργήματά τους, τα μέσα παραγωγής και τα προϊόντα
τους, που, απαλλοτριωμένα από τους κεφαλαιοκράτες και αποξενωμένα από τους
δημιουργούς τους, φετιχοποιούνται, δηλαδή από αγαθά, από χρήσιμες αξίες
μεταβάλλονται, ως εμπορεύματα σε αφηρημένες και συχνά σε εντελώς άχρηστες
ανταλλακτικές αξίες, οι οποίες πραγματοποιούμενες μέσω των αγοραπωλησιών θα
προσθέσουν κεφάλαιο στο κεφάλαιο του κεφαλαιοκράτη, εμφανίζοντας το κεφάλαιο ως
πράγμα.
Το κεφάλαιο, όμως, λέει ο Μαρξ, δεν είναι
πράγμα, χρήμα, οικόπεδα, μηχανήματα, πρώτες ύλες, εμπορεύματα και άυλες αξίες,
γιατί, πριν το κεφάλαιο γίνει πράγμα και για να γίνει πράγμα, υπήρξε ως βίαιη
κοινωνική σχέση εξουσίας των καπιταλιστών, δηλαδή των ιδιοκτητών των μέσων
παραγωγής πάνω στους εργαζόμενους και συνολικά πάνω στην κοινωνία[13], ως έννομη τάξη. Είναι
αυτή η έννομη καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, η οποία με κάποιο μυστικιστικό
τρόπο, που καθαγιάζει την ιερότητα της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα
παραγωγής, καταλήγει μέσω της απαλλοτρίωσης του προϊόντος της Εργασίας σε
κέρδος και συνεπώς σε ‘κεφάλαιο-πράγμα-φετίχ’ και τελικά σ’ ένα είδος πίστης
και λατρείας ενός θρησκευτικού ειδώλου, η οποία τελικά παίρνει τη μορφή ενός
διαρκούς καταστροφικού ανταγωνισμού και ‘ιερού πολέμου’, μέσα από τις στάχτες
του οποίου ξαναγεννιέται ως κέρδος.
Με όσα προηγήθηκαν γίνεται φανερό πως,
χωρίς το εφεύρημα της αθάνατης ψυχής και της μεταθανάτιας ζωής, που τάχα
ακυρώνει τον θάνατο και εξασφαλίζει αιώνια ζωή, καμιά έννοια ‘’θεού’ δεν θα
μπορούσε να σταθεί, ούτε θρησκείες θα υπήρχαν και συνεπώς οι εξουσίες, χωρίς
τον φόβο του ‘θεού’ θα ήταν, ως κοσμική υπόθεση, ανίσχυρες να επιβληθούν στις
κοινωνίες, πράγμα που θα επέτρεπε στις κοινωνίες να αυτοδιευθύνονται και να
εξελίσσονται ειρηνικά και πολιτισμένα.
Με τη φετιχοποίηση του κεφαλαίου ως ‘θεού’
ταυτίζεται χωροχρονικά η θρησκεία με τον καπιταλισμό, πράγμα που πυροδοτεί
γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς, θρησκευτικούς και οικονομικούς-ιμπεριαλιστικούς
πολέμους που προβληματίζουν τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του
Πολιτισμού σε βαθμό που συνειδητοποιείται όλο και περισσότερο η ανάγκη για
ταυτόχρονη αποθρησκειοποίηση και αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνιών και της
εργαζόμενης ανθρωπότητας συνολικά. Πράγμα που ο σκληρός πυρήνας του
κεφαλαίου, εκφραζόμενος ως ηγεμονικός αμερικανισμός[14] προσπαθεί να το
ξεπεράσει με την νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου για να δυναμώσει
την βία του κεφαλαίου ενάντια στην Εργασία, στις τοπικές κοινωνίες και στην
εργαζόμενη ανθρωπότητα που αγωνίζονται για την κοινωνική ισότητα, την κοινωνική
αυτοδιεύθυνση και την άμεση δημοκρατία[15].
Η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου φαίνεται
να είναι, με τη βοήθεια του ΟΗΕ, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, του ΔΝΤ,
του ΝΑΤΟ, των χιλίων αμερικανικών βάσεων στον πλανήτη, της Λέσχης
Μπίλτερμπεργκ, της Τριλατελάρε, των μυστικών υπηρεσιών, των πρόθυμων ‘αριστερών
διαχειριστών’ του κ.λπ., κ.λπ., σχετικά εύκολη υπόθεση για τους κεντρικούς
εκφραστές του. ‘Όμως, φαίνεται, ότι ο εποικισμός των κεφαλιών των πιστών από τα
‘εθνικά’ τους θρησκευτικά ιδεολογήματα εμποδίζει τα σχέδια του σκληρού πυρήνα
του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, για την κατασκευή μιας νέας αντίστοιχα
παγκόσμιας θρησκείας, που θα υποτάσσει τα συμφέροντα όλων των σκοταδιστικών και
εξουσιαστικών ιερατείων σε ένα νέο κέντρο του κόσμου, σε μια Νέα Ρώμη του 21ου
αιώνα.
‘Αθάνατη ψυχή’ ως φετίχ της ‘ιερής
ατομικής ιδιοκτησίας’
«Το γεγονός της ατομικής ιδιοκτησίας σε παγώνει για
πάντα στο ‘Εγώ’ και σε διώχνει για πάντα από το ‘Εμείς’».
John Steinbeck
«Αν είμαι ό,τι έχω και αν ό,τι έχω έχει χαθεί, τότε
ποιος είμαι;»
Erich Fromm
Το ερώτημα, όμως, που γεννιέται είναι, τι
κρύβεται πίσω από αυτές τις φετιχοποιημένες ψευδαισθήσεις που τις μεταβάλλει σε
πραγματική εξουσία; Η απάντηση θα μπορούσε να αναζητηθεί στις συνθήκες κατά τις
οποίες οι εξουσιαστές για πρώτη φορά, με τους νόμους του Σόλωνα (592-591 της
παλιάς χρονολόγησης)[16], ιδιοποιήθηκαν τους
κοινούς υλικούς όρους της κοινωνικής ύπαρξης, κατά κύριο λόγο το έδαφος που ως
τότε ανήκε στην κοινότητα-κοινωνία και για να δικαιολογήσουν το έγκλημα της
ιδιωτικοποίησης της γης, σκαρφίστηκαν, με τον όμορφο και αθώο μύθο ‘Έρως και
Ψυχή’, την φετιχοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας με την έννοια της λεγόμενης
‘θείας και αθάνατης ψυχής’. Με βάση αυτήν την επιδίωξη να θέσουν υπεράνω της
κοινωνίας την ατομική ιδιοκτησία, σκάρωσαν, με πρωταγωνιστή τον Πλάτωνα, τη
θεωρία του δυισμού του ανθρώπινου σώματος, σύμφωνα με την οποία το σώμα είναι
φθαρτό, άβουλο και ασήμαντο, ενώ η ψυχή είναι θεία, αθάνατη και αυτή κυβερνάει
το σώμα. Έτσι η ατομική ιδιοκτησία, ως ‘θεία και αθάνατη ψυχή’ επιβάλλεται,
ακόμα και παρά τις καταστροφικές συνέπειές της για την ανθρωπότητα, «ως το
υπέρτατο δικαίωμα, το δικαίωμα που δεν έχει άλλο δικαίωμα πιο πάνω από αυτό, το
δικαίωμα το οποίο νομιμοποιεί όλα τα άλλα δικαιώματα, ενώ το ίδιο δεν έχει
ανάγκη νομιμοποίησης»[17], οπότε, όπως η
υποτιθέμενη αθάνατη ψυχή κυβερνάει το σώμα, έτσι και η, για όλα τα Συντάγματα
του κόσμου, ‘ιερή και απαραβίαστη ατομική ιδιοκτησία’ κυβερνάει, για λογαριασμό
των κατόχων της, το κοινωνικό σώμα, την εργαζόμενη ανθρωπότητα.
Ο Πωλ Λαφάργκ, που ανέλυσε σε βάθος τη
σχέση μεταξύ ‘ψυχής’ και ιδιοκτησίας, μας δίνει την παρακάτω εντυπωσιακή
εικόνα: «Η σύσταση της πατριαρχικής οικογένειας και το κομμάτιασμα της
κοινής ιδιοκτησίας σε ιδιαίτερες ιδιοκτησίες των οικογενειών προκάλεσε ένα
ιδεολογικό παράδοξο. Όλα τα μέλη της οικογένειας, εκτός από τον πατριάρχη,
‘χάσανε την ψυχή τους’. Αυτός μόνος είχε το προνόμιο να διατηρεί την ψυχή του,
γιατί μόνο αυτός είχε ιδιοκτησία. Κάθε άνθρωπος χωρίς ιδιοκτησία χάνει την ψυχή
του»[18]. Κάπως έτσι κούμπωσε το
μυστικό που έκρυβε η ‘νομική παγίδα του Σόλωνα’[19], η οποία νομιμοποίησε το
καθεστώς της πατριαρχίας-δουλοκτησίας-γαιοκτησίας, με αυτό της ιδεαλιστικής
φιλοσοφίας του Πλάτωνα, που εισήγαγε τη θεοκρατία με αποτέλεσμα τη φετιχοποίηση
της ατομικής ιδιοκτησίας ως συμβολική ταύτισή της με την υποτιθέμενη ‘αθάνατη
ψυχή’. Κι όλα αυτά για να μην ενοχλείται η ιδιοκτησία και η ταυτόσημη μ’ αυτήν
εξουσία από τα θύματά της, που, ενώ έχασαν τη ζωτική σχέση τους με τη γη και
την κοινότητά τους, τρέχουν τώρα κυνηγημένοι από την εξουσία, από τον νόμο και
από τον ‘θεό’ στο πουθενά για να ‘σώσουν την αθάνατη ψυχή τους’ με τη δουλεία,
τη δυστυχία και τον θάνατό τους.
Μετά και απ’ αυτήν την εικόνα είναι λογικό
να υποθέσουμε ότι το πέρασμα από την κοινοκτημοσύνη, που έδινε στο κάθε μέλος
της κοινότητας την αίσθηση του αναπόσπαστου μέρους της Ολότητας, της Εαυτότητας
εντός του Εμείς, στην πατριαρχική ατομική ιδιοκτησία, αφαίρεσε από τα άλλα μέλη
της πατριαρχικής οικογένειας αυτήν την αίσθηση επειδή τα υποβάθμισε σε
κτήμα-εξάρτημα της εξουσίας του πατέρα, προνόμιο που αντλούσε από το
αποκλειστικό δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Μ’ αυτήν την έννοια η ατομική
ιδιοκτησία ταυτίζεται με την έννοια της ατομικής ψυχής, και η έννοια της
ατομικής αθάνατης ψυχής δεν είναι παρά η φετιχοποίηση της ατομικής ιδιοκτησίας
η οποία επιδιώκει να είναι ιερή και απαραβίαστη και συνεπώς αθάνατη, δηλαδή
αιώνια.
Για να συμβεί, όμως, αυτό και για να γίνει
αποδεκτό από εκείνους που δεν έχουν ατομική ιδιοκτησία, έπρεπε στη θέση της
χαμένης κοινοκτημοσύνης, δηλαδή της κοινής αναφοράς και της κοινοβιακής ζωής
στη βάση της αμεσοδημοκρατικής ισοκατανομής, να μπει κάποια άλλη έννοια
υποκατάστατο της κοινής αναφοράς και έτσι δημιουργήθηκε η έννοια του
θεού-πατέρα. Στον θεό ‘εκχωρήθηκε’ από τους εξουσιαστές δημιουργούς του και
ταυτόχρονα εκπροσώπους του ο κόσμος ολόκληρος, ο οποίος υποτίθεται ότι ανήκει
σε όλους μας μέσω του θεού, του υποτιθέμενου κοινού πατέρας μας, του φετίχ της
εξουσίας, με τον οποίο συνδέθηκαν ως μέρος του, ως τέκνα ή μάλλον ως ποίμνιο,
όλες οι στερημένες πλουτοπαραγωγού ιδιοκτησίας ανθρώπινες υπάρξεις, οι
λεγόμενες ατομικές ψυχές. Οι απάνθρωπες και αποκρουστικές εξουσίες αφού κατασκεύασαν
τον θεό-κεφάλαιο[20] αυτοαγιοποιήθηκαν μέσω
της επινόησης της έννοιας του θεού-φετίχ του κεφαλαίου, που βραβεύει και
τιμωρεί, μετακινώντας την ιερότητα από τη ζωή, την κοινωνική ισότητα και την
ελευθερία της σκέψης, προς την ‘αθάνατη ψυχή’ το σύμβολο-φετίχ της ατομικής
ιδιοκτησίας, της ανισότητας και της πνευματικής υποδούλωσης.
Έτσι δημιουργήθηκε η έννοια της απόλυτης
απάτης, του θεϊκού σκοταδισμού και εξασφαλίστηκε σε μεγάλο βαθμό η αποδοχή της
ατομικής-ταξικής-κρατικής εξουσίας, ως έκφραση της υποτιθέμενης ιερότητας της
ατομικής-ταξικής-κρατικής ιδιοκτησίας και ολοκληρώθηκε ως φαύλος κύκλος του
καπιταλισμού, που μπορεί να σπάσει μόνο με την αλλαγή της έννοιας και του ρόλου
του υλικού και πνευματικού πλούτου[21], πράγμα που μπορεί να
συμβεί μόνο με την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής
και την εγκαθίδρυση σχέσεων αδιαίρετης κοινοκτημοσύνης, κοινωνικής
αυτοδιεύθυνσης με τη μορφή της Άμεσης Αταξικής Δημοκρατίας, σε τοπικό,
περιφερειακό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο.
Ο ‘θεός’ ως φετίχ του παγκοσμιοποιημένου
κεφαλαίου, του πλανήτη και του μέλλοντος
«Θεμέλιο της ελευθερίας
είναι η ισότητα,
ενώ η ανισότητα γεννάει
τη δουλεία»
Επίκουρος
«Η οικονομική ανισότητα
δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη θρησκεία»
Ναπολέων Βοναπάρτης
Ο σύγχρονος πατριάρχης του
αμερικανισμού-σιωνισμού, της ιδεολογίας του ‘περιούσιου λαού του θεού’ και του
παγκόσμιου καπιταλισμού, ο Βαρόνος Jacob Rothschild, ο αποκαλούμενος και Βασιλιάς
του Ισραήλ του 21ου αιώνα, φέρεται, εκπροσωπώντας όλους τους
μεγαλοκαπιταλιστές, να έχει δηλώσει ότι ‘We do God’s own work’ (‘εκτελούμε το έργο του θεού’), που σημαίνει ότι ο ‘θεός
τους’ και όχι το κεφάλαιο ευθύνεται για την τρέχουσα καπιταλιστική βαρβαρότητα
και τον καινούργιο μεσαίωνα που χειμάζει τον πλανήτη. Πρόεδροι των ΗΠΑ
υποστηρίζουν ότι συνομιλούν με το θεό και με την άδειά του μακελεύουν την ανθρωπότητα
και τον πλανήτη, χωρίς ωστόσο οι υποτιθέμενοι ‘κατά κόσμον εκπρόσωποί του’ να
διαμαρτυρηθούν για το άδικο και απάνθρωπο μακέλεμα των λαών.
Ο Νοτιοαφρικανός Επίσκοπος, Ντέσμοντ
Τούτου, που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1984 για τον αγώνα του
κατά του apartheid και της αποικιοκρατίας, περιγράφει με τον παραστατικότερο
τρόπο τη φετιχοποίηση ολόκληρης της Αφρικής μέσω των ιεραποστόλων του ‘υπαρκτού
ευρωπαϊκού χριστιανισμού’, τη μάσκα δηλαδή του ‘υπαρκτού ευρωπαϊκού
καπιταλισμού’[22]. «Όταν οι
ιεραπόστολοι ήρθαν στην Αφρική, αυτοί κρατούσαν τη Βίβλο κι εμείς τη γη μας.
Μας είπαν να προσευχηθούμε. Κλείσαμε τα μάτια και προσευχηθήκαμε. Όταν όμως
ανοίξαμε τα μάτια μας, είδαμε ότι εμείς κρατούσαμε τη Βίβλο τους και αυτοί τη
γη μας». Τόσο απλό είναι το ‘έργο του θεού’ για τους ιεραπόστολους, τους
αποικιοκράτες και ιμπεριαλιστές καπιταλιστές.
Ο Antonio Gramsi (Γκράμσι) κάνει ένα βήμα
παραπέρα, αποδίδοντας ιδιότητες φετίχ ακόμα και σε νομικούς οργανισμούς,
υποστηρίζοντας ότι, όταν τα άτομα που συγκροτούν έναν ‘συλλογικό οργανισμό’ τον
αντιμετωπίζουν ως κάτι εξωτερικό προς αυτά, που λειτουργεί χωρίς τη συμμετοχή
τους, τότε ο οργανισμός παύει να υπάρχει ουσιαστικά, ‘γίνεται ένα φάντασμα
του μυαλού, ένα φετίχ’. Το παράδοξο είναι ότι αυτή η φετιχιστική σχέση των
ατόμων με τις οργανώσεις δεν διαπιστώνεται μόνο σε καταναγκαστικούς οργανισμούς
παραδοσιακού τύπου, όπως λ.χ. το κράτος, η αστυνομία ή η Εκκλησία, αλλά και σε
οργανώσεις μη δημόσιες και εθελοντικές, όπως τα κόμματα και τα συνδικάτα.
Δημιουργείται έτσι μια ντετερμινιστική-μηχανιστική αντίληψη, που εμφανίζει τους
οργανισμούς ως υπερφυσική ‘φαντασμαγορική οντότητα’[23], με εξουσιαστικές
ιδιότητες πάνω στους δημιουργούς τους, οι οποίες οδηγούν συχνά στον φόβο και
στην υποταγή μπροστά στην εξουσία λ.χ. του κόμματος που παραλύει κάθε κριτική
διάθεση και φιμώνει κάθε φωνή διαμαρτυρίας. Ακόμα και η έννοια της αυθεντίας
αποτελεί ένα είδος φετίχ που οδηγεί στην προσωπολατρία λ.χ. του εκάστοτε
κορυφαίου εκφραστή του όποιου θεσμού, η οποία υποβαθμίζει τα μέλη λ.χ. του
κόμματος σε θρησκευτική ακολουθία, σε ‘ποίμνιο’ του εκάστοτε Αρχηγού, πρώτου
Γραμματέα ή του Προέδρου.
Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε ότι ο
οικονομικός φετιχισμός σε συνθήκες οικονομισμού, δηλαδή σε συνθήκες απόλυτης
κυριαρχίας της καπιταλιστικής οικονομίας πάνω στην κοινωνία, δεν είναι μια
εσωτερική διεργασία στα μυαλά των εργαζόμενων, όπως ήταν στην περίπτωση των
πρωτόγονων ανθρώπων ή όπως κάποιοι θέλουν να τον παρουσιάσουν σήμερα, αλλά
εξωτερικό εμφύτευμα. Είναι ένα είδος πνευματικού ευνουχισμού, με εργαλείο τη
θεοποιημένη κυρίαρχη ιδεολογία, η οποία αποκρύπτει, κάτω από την αχλή της
αστικής δημοκρατίας, τις ταξικές σχέσεις κυριαρχίας και εκμετάλλευσης,
εμφανίζοντάς τες, με τη βοήθεια της ‘ψυχοχειρουργικής’ λοβοτομής και του
‘πειραγμένου’ συστήματος εκπαίδευσης και δικαιοσύνης, ως σχέσεις ελευθερίας,
αποτελεσματικότητας, ισοπολιτείας και κοινωνικής προόδου.
Σε τελική ανάλυση η φετιχοποίηση του
παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου και του σκληρού πυρήνα του, που λειτουργεί σήμερα
ως παγκόσμια υπερκυβέρνηση με την αόριστη και αόρατη μορφή των ‘αγορών’, είναι
το αποτέλεσμα της διαρκούς, άμεσης και έμμεσης ιδεολογικής χειραγώγησης του
κοινωνικού συνόλου, μέσω των θεσμών και των μηχανισμών των κατασκευαστών των
φετίχ, με σκοπό την απόκρυψη του αλλοτριωτικού χαρακτήρα των οικονομικών δομών,
των παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.
Συνέπεια όλης αυτής της συνωμοσίας είναι να δημιουργείται μια μαζική
ψευδαίσθηση που οδηγεί τα άτομα σε οπαδοποίηση και σε αγελαίες συμπεριφορές,
στη θρησκοληψία, στη φετιχολατρία, στη μοιρολατρία, σε χαμηλή αυτοεκτίμηση,
στην υποταγή, και τις κοινωνίες σε μειωμένη αυτοπεποίθηση και παραίτηση από τον
ιστορικό τους ρόλο ως υποκείμενα της ιστορίας. Αυτός είναι ο ενδιάμεσος στόχος
τους, και για να φτάσουν στον τελικό σκοπό τους, που προφανώς είναι η πλήρης
ρομποτοποίηση του ανθρώπινου είδους, συσκοτίζουν τα πάντα και για να
αντικαταστήσουν την αντικειμενική με μια εικονική-φετιχοποιημένη πραγματικότητα
με ακαταλαβίστικα σύμβολα και θανατηφόρες θρησκοληψίες. Γι αυτό οι εξουσίες
φετιχοποιούν τα πάντα, όπως:
Τη ζωή στη μορφή του θανάτου, ως πέρασμα στην υποτιθέμενη μεταθανάτια ζωή, για
να αποκτήσει αιωνιότητα και αθανασία το φετίχ της, η δήθεν αθάνατη ψυχή και
αυτό που πραγματικά αντιπροσωπεύει, η ατομική ιδιοκτησία.
Τη λογική και τον ορθολογισμό, ως παραλογισμό με τη μορφή του ταξικού νόμου που
εκφράζει τα συμφέροντα της εξουσίας και της πλουτοκρατίας με τις ευλογίες της
εξουσιαστικής θρησκείας και της ταξικής ιδεολογίας.
Την κοινωνία και την κοινωνική ζωή, ως ποίμνιο και εκκλησίασμα του υποτιθέμενου
Χριστού-θεού, του όποιου προφήτη και Μεσσία και ως αντικείμενο εξουσιασμού για
να μην αποκτήσει την αναγκαία αυτοπεποίθηση για αυτοπροσδιορισμό και
αυτοδιεύθυνση.
Τις σχέσεις παραγωγής, ως σχέσεις αφέντη και δούλου, ως σχέσεις ‘θεού’ και
πιστού, ποιμένα και προβάτου.
Την κοινωνική ανισότητα, ως μεταθανάτια παραδείσια ισότητα.
Τη γόνιμη, ενωτική, δημιουργική διαφορετικότητα και προσωπικότητα, ως άμορφο
ποίμνιο απρόσωπων σκιών και ‘λευκών αγγέλων’.
Την ενότητα κοινωνικής ισότητας και ελευθερίας, ως δυισμό που οδηγεί στον
ακραίο ανταγωνισμό και στην ακραία ανισότητα για να αποδώσει κέρδος η ατομική
ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής.
Τη συντροφικότητα και τη συνεργασία, ως επαγγελματική ‘συναδελφικότητα’, ως
‘εταιρική συνείδηση’ σε συνθήκες εξαρτημένης εργασίας που οδηγεί στην υποκρισία,
στον ατομισμό του αρρωστημένου Εγώ, στην αλληλοϋπονόμευση και στο διαγκωνισμό
σε ατομικό επίπεδο, στον σωβινισμό και τον στείρο τοπικισμό, στις
αλληλοσπαρασσόμενες εχθρικές συντεχνίες που κονιορτοποιούν τον κοινωνικό ιστό,
στην υποβάθμιση του συλλογικού Εμείς ως το σύνολο των εντός κοινωνίας Εγώ,
καθιστώντας την κοινωνία ανήμπορη να αντιμετωπίσει την αλλοτριωτική ιδιωτική
και κρατική εργοδοσία και συνολικά την καπιταλιστική βαρβαρότητα.
Τη στέρηση και την πείνα, ως αποχή, νηστεία και εισιτήριο για τον υποτιθέμενο
παράδεισο.
Την αγάπη για τη ζωή και τη δημιουργία, ως εγκράτεια, καλογερισμό και στην
μέχρι θανάτου αφοσίωση στον θεό, στην Εκκλησία και στην εξουσία.
Την ελευθερία, ως θρησκευτικότητα, θεοπιστία και λατρεία στη φετιχοποιημένη
εξουσία του θεού με κορώνα τον καπιταλισμό, εθνικοσοσιαλισμό, αμερικανισμό,
γερμανισμό[24], σταλινισμό, κινεζισμό[25], σιωνισμό[26], ισλαμισμό, ηγεμονισμό,
για να χάσει το νόημά της η συλλογική ανεξαρτησία και ο κοινωνικός αυτοπροσδιορισμός.
Την ειρήνη, ως ‘ισορροπία του τρόμου’ με κατάληξη τον ανταγωνισμό των
εξοπλισμών και τον πόλεμο για να ξεπερνάει τις κρίσεις του και για να
ξαναγεννιέται κάθε φορά από τις στάχτες του ο καπιταλισμός.
Τη Φύση, ως ατομική τους ιδιοκτησία και ως καταναλωτικό αγαθό, διαπράττοντας ύβριν,
με αποτέλεσμα η δικαιοσύνη της Φύσης να επιστρέφει ως κλιματική αλλαγή, ως
‘τρύπα του όζοντος’, ως θανατηφόρες πανδημίες, ως οικολογική καταστροφή και
γενικά ως απειλή ενάντια στην ίδια τη ζωή, και με όλα αυτά φετιχοποιούν σε
τελική ανάλυση:
Την βίαιη υπόσταση, λειτουργία και εξουσία του κεφαλαίου πάνω στην
κοινωνία-ανθρωπότητα ως πανάγαθο αλλά και τιμωρό πατέρα-θεό, ως ταξική
δικαιοσύνη της ανισότητας, ως κράτος φύλακα του κεφαλαίου και ως
αντιπροσωπευτική αστική δημοκρατία, η λειτουργία της οποίας αποπροσανατολίζει
με όλα τα φολκλορικά τελετουργικά της τον άνθρωπο και την κοινωνία του από την
απάνθρωπη και καταστροφική φύση του κεφαλαίου, του πραγματικού δημιουργού της
καπιταλιστικής βαρβαρότητας.
Έτσι, γίνεται προφανές πως: «Το τι θα
συμβεί στον πλανήτη Γη εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις ικανότητες του
ανθρώπου ως δραματουργού και ως δημιουργικού καλλιτέχνη, κι αυτό με τη σειρά
του εξαρτάται, σε όχι μικρό βαθμό, από το πώς αξιολογεί τον εαυτό του. Αυτό που
προτίθεται να κάνει στη Γη, χρησιμοποιώντας το χώμα της, τους ορυκτούς πόρους
της, το νερό της, τις ενεργειακές ροές της, εξαρτάται πολύ από τη γνώση της
ιστορικής του φύσης που έχει και από το σχέδιό του για τους περαιτέρω
αυτό-μετασχηματισμούς του. Ως κυρίαρχο βιολογικό είδος ο άνθρωπος τώρα έχει μια
ιδιαίτερη ευθύνη προς τα συν-πλάσματά του και προς τον εαυτό του. Θα στρέψει
τις συμπαντικές ενέργειες που έχει τώρα στη διάθεσή του σε ανώτερες επιδιώξεις
ή πεισματικά και απρόσεκτα θα εξολοθρεύσει τη ζωή και θα θέσει πρόωρα τέρμα και
στη δική του ύπαρξη; Αν σκεφτεί πως είναι ένα ασήμαντο σακί με χημικές ουσίες,
ενδέχεται ανεύθυνα να περιστείλει όλες τις μορφές και δομές σε σκέτη σκόνη και
χαλάσματα»[27].
Στις μέρες μας, στον 21ο αιώνα,
κορυφώνεται η αντίθεση ανάμεσα σε δυό βασικές κοσμοαντιλήψεις. Η μια
αναπτύσσεται πάνω στην αρχαιοελληνική υλιστική-φυσική φιλοσοφία και στις
σύγχρονες ανθρωπιστικές επιστήμες που συμπυκνώνεται στον ανθρωποκεντρισμό της
πρωταγόριας ρήσης, σύμφωνα με την οποία «μέτρο όλων των πραγμάτων, όσων
υπάρχουν και όσων δεν υπάρχουν είναι ο άνθρωπος». Η άλλη που ξεκινάει
κύρια από την ιδεαλιστική φιλοσοφία του Πλάτωνα που συναντιέται με την εβραϊκή
θεοκρατική αντίληψη και ολοκληρώνεται ως νεοπλατωνισμός και ως κρατική θρησκεία
του ρωμαιοιοχριστιανισμού[28], που αλλοιώνει την
πραγματικότητα του κόσμου, της ζωής και του ανθρώπου για λογαριασμό της
εξουσίας, του κέρδους και του πλούτου, αδιαφορώντας για τον άνθρωπο, τον
πλανήτη και τον πολιτισμό του.
Η έκβαση αυτής της αντίθεσης, που, προς το
παρόν ακόμα, εκφράζεται ως σύγκρουση μεταξύ του ενοποιημένου κεφαλαίου και των
σκόρπιων δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, θα κρίνει αν
η ανθρωπότητα θα κάνει το επόμενο βήμα προς την κοινωνική ισότητα, την
οικουμενική ειρήνη και τον οικουμενικό ουμανιστικό πολιτισμό, ή αν το κεφάλαιο
θα συμπαρασύρει ολόκληρη την ανθρωπότητα πίσω σ’ ένα καινούργιο μεσαίωνα, σε
μια καινούργια φεουδαρχία ή ακόμα πιο πίσω σε μια τεχνοφασιστική δουλεία.
Και προσοχή, το μπροστά ή πίσω βήμα της
ιστορίας δεν είναι υπόθεση των άλλων, αλλά υπόθεση του καθενός μας ξεχωριστά
και όλων μαζί, γιατί σήμερα η καμπάνα της παγκόσμιας φασιστικής τάξης πραγμάτων
χτυπά για όλους μας ανεξαίρετα. Και ο αγώνας μας οφείλει να είναι καθολικός και
να στρέφεται τόσο ενάντια στο κεφάλαιο, όσο και ενάντια στα πολλά και διάφορα
σκιάχτρα, φετίχ του κεφαλαίου που κατασκευάστηκαν για να το προστατεύουν.
Επίλογος
«Η αθεΐα
είναι ουμανισμός που συνδέεται με τον εαυτό του μέσω του ξεπεράσματος της
θρησκείας και η κοινοκτημοσύνη είναι ουμανισμός που συνδέεται με τον εαυτό του
μέσα από το ξεπέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας. Μόνο όταν ξεπεράσουμε αυτή τη
διαμεσολάβηση, θα μπορέσει να υπάρξει θετικά και αυθεντικά ως προς τον εαυτό
του ο θετικός ουμανισμός»[29].
[1] Διδάκτορας της Σχολής Οικονομικών
Επιστημών του Freie Universität Berlin,
συγγραφέας.
[2] Κώστας Λάμπος, Θρησκευτικός
μισογυνισμός και πατριαρχική εξουσία, http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/thriskeytikos-misogynismos-kai-patriarxiki-eksoysia
[3] Οι επιστήμες, ως κατασταλαγμένη και
επαληθευμένη γνώση αιώνων, ενώνουν τους ανθρώπους και τους λαούς, επειδή είναι
ίδιες και με καθολικό κύρος τόσο για την επιστημονική κοινότητα, όσο και για
τους λαούς που απολαμβάνουν την ειρηνική και υφίστανται την καταστροφική τους
χρήση από τους εξουσιαστές, σε αντίθεση με τις θρησκείες που χωρίζουν την
ανθρωπότητα και τις κοινωνίες, ακόμα και τα ιερατεία που τις κατασκευάζουν και
τις επιβάλλουν, γιατί αναφέρονται σε αναπόδεικτες θεωρητικές κατασκευές οι
οποίες εκπορεύονται από τα διαφορετικά ανταγωνιστικά συμφέροντα των κατά τόπους
εξουσιαστών και οδηγούν τους ‘πιστούς’ του ενός δόγματος εναντίον των πιστών
όλων των άλλων δογμάτων, και είναι χιλιάδες, με αποτέλεσμα τη σημερινή
καπιταλιστική βαρβαρότητα που κρύβεται πίσω από ψευτοθεωρίες περί
θρησκευτικών-πολιτισμικών πολέμων.
[4] Σχετικά
με τη θεωρία για τον φετιχισμό του εμπορεύματος και του κεφαλαίου, βλ. Marx Karl, Das Kapital, στο
Marx Engels Werke, Dietz Verlag, Berlin 1972, Band 23, σελ.
49-98 και Band 25, Berlin 1973, σελ. 404-412.
[5] Γύρω από
τη μαρξική θεωρία για τον ‘φετιχισμό του εμπορεύματος’ έχει αναπτυχθεί ένας
διάλογος μεταξύ οπαδών, επικριτών και αντιπάλων της μαρξικής θεωρητικής
διατύπωσης με αποτέλεσμα να γίνει το θέμα ακόμα πιο δυσνόητο. Βλ. ενδεικτικά:
Δημούλης Δημήτρης και Μηλιός Γιάννης, Θεωρία της αξίας, ιδεολογία και
‘φετιχισμός’, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999 και Αλτουσέρ Λουί, Το
πρόβλημα του ‘φετιχισμού’ στον Μαρξ, στο περιοδικό Θέσεις, τεύχος 66/1999.
[6] Marx Karl, Το Κεφάλαιο, τόμοι 3, Εκδόσεις Σύγχρονη
Εποχή, Αθήνα 2002, εδώ τόμος 1, σελίδα 84.
[7] Morgan Lewis Henry, Η αρχαία κοινωνία,
Εκδόσεις Αναγνωστίδη, χ. χ., σελίδα 16 κ. επ.
[8] Ό. π.
[9] Ο Σωκράτης, όπως είναι γνωστό δεν
άφησε κανένα έργο και ότι γνωρίζουμε γι’ αυτόν και για τις ιδέες του, το
γνωρίζουμε κύρια από τα έργα του Πλάτωνα, πράγμα που επιτρέπει την αμφισβήτηση
της πατρότητας της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας που του αποδίδεται, η οποία προφανώς
ανήκει στον Πλάτωνα, αλλά ο ίδιος προτίμησε το ρόλο του προφήτη του Σωκράτη τον
οποίο αναγνωρίζει ως δάσκαλό του. Πάντως ο ‘Σωκράτης του Πλάτωνα’, ως
υποτιθέμενος προφήτης του μονοθεϊσμού δεν καταδικάστηκε για τις θρησκευτικές
του αντιλήψεις και για τις φιλοσοφικές του απόψεις, αλλά επειδή, όπως τον
παρουσιάζει ο Πλάτωνας, ήταν σφοδρός πολέμιος της Δημοκρατίας και απολογητής
της αριστοκρατίας και των ολιγαρχικών-τυραννικών καθεστώτων, όπως ήταν και ο
Πλάτωνας.
[10] Πλάτων, Κρίτων,
http://old.phs.uoa.gr/~ahatzis/plato_crito_tr.pdf (υπογράμμιση Κ.Λ.).
[11] «Ένα
ξεκάθαρα πολιτικό κείμενο που ονειρεύεται την καταστροφή των εχθρών του Ισραήλ
και τον θρίαμβο της ιουδαϊκής θεοκρατίας με χριστιανική απόχρωση,
χρησιμοποιώντας άφθονους ευφάνταστους συμβολισμούς και τρέχοντες όρους των
παραμυθιών της Ανατολής και της προφητικής κειμενογραφίας». Βερέττας Μάριος, Η
Βίβλος και οι Έλληνες. Οι διαδρομές του βιβλικού μισελληνισμού, Εκδόσεις Βερέττας,
Αθήνα 2001, τόμος 1, σελίδα 236-237.
[12] «Είδα το
σφαγμένο αρνίο με επτά κέρατα και επτά οφθαλμούς» (Αποκάλυψη 5.6), που
συμβολίζει τον Ιησού, αλλά «και το θηρίο το κόκκινο με τα βλάσφημα ονόματα που
έχει εφτά κεφάλια και δέκα κέρατα» (Αποκάλυψη 17.3), που συμβολίζει το επίγειο
πολιτικό σύστημα, το οποίο «οδηγεί γυναίκα ντυμένη με πορφύρα και κόκκινο,
στολισμένη με χρυσάφι, με πολύτιμους λίθους και μαργαριτάρια έχοντας χρυσό
ποτήρι στο χέρι της γεμάτο με βδελύγματα και με τις ακαθαρσίες της πορνείας της
γης» (Αποκάλυψη 17.4), «που συμβολίζει όλες τις ψεύτικες θρησκείες (προφανώς όλες
πλην ιουδαιοχριστιανισμού) που παράγουν σάπιους καρπούς» [...] «Τα δέκα κέρατα
που είδες είναι δέκα βασιλιάδες, οι οποίοι δεν έλαβαν βασιλεία ακόμη, αλλά
λαβαίνουν εξουσία σαν βασιλιάδες για μια ώρα μαζί με το θηρίο» (Αποκάλυψη
17.12). «Αυτοί έχουν μία γνώμη, και τη δύναμη και την εξουσία τους τη δίνουν
στο θηρίο» (Αποκάλυψη 17.13). «Αυτοί θα πολεμήσουν με το Αρνίο, και το Αρνίο θα
τους νικήσει, γιατί είναι Κύριος κυρίων και Βασιλέας βασιλέων, και όσοι είναι
μαζί του είναι καλεσμένοι του, και εκλεκτοί, και πιστοί» (Αποκάλυψη 17.14).
[13] «Το
κεφάλαιο δεν είναι πράγμα, αλλά μια συγκεκριμένη κοινωνική σχέση παραγωγής, που
ανήκει σε ένα συγκεκριμένο ιστορικό κοινωνικό σχηματισμό...», Marx Karl, Das Kapital, ό. π., τόμος 23, σ.
794 και τόμος 25, σ. 822.
[14] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Αμερικανισμός
και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, Αθήνα
2009.
[15] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Άμεση
Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την
κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
[16] Βλέπε αναλυτικά, Λάμπος Κώστας, Θεός
και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ,
Αθήνα 2016, σελ. 79 κ. επ.
[17] Eisenstein Charles, Sacred Economics, Evolved Editions 2011.
[18] Lafargue Paul, Die Seele: Entstehung und
Entwicklung eines Begriffs, Bernd Mueller Verlag, Zittau 2010, σελ. 33 και Λαφάργκ Πωλ, Η καταγωγή της ιδέας της ψυχής, Γκοβόστης, Αθήνα χ.χ., σ. 31-32.
[19] Με την οποία καταργήθηκαν, βέβαια,
οι νόμοι του Δράκοντα και απελευθερώθηκαν προσωρινά οι χρεωμένοι στους
τοκογλύφους δούλοι, με αντάλλαγμα όμως την παραχώρηση, για πρώτη φορά στην
ανθρώπινη ιστορία, στους αριστοκράτες-τοκογλύφους του δικαιώματος της ατομικής
ιδιοκτησίας πάνω στην κοινόκτητη γη, με το οποίο διαιωνίζεται η δουλεία των εργαζόμενων
ανθρώπων αλλάζοντας μορφές.
[20] Λαφάργκ
Πωλ, Η θρησκεία του κεφαλαίου, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 2011, σελ. 46
κ.επ.
[21] «Η πίστη
της αστικής τάξης στον θεό και στην αθανασία της ψυχής είναι ένα από τα
ιδεολογικά φαινόμενα του κοινωνικού της περιβάλλοντος από την οποία θα
απαλλαγεί μόνον όταν της αφαιρεθεί ο πλούτος της (τον οποίον έκλεψαν από τους
μισθωτούς εργάτες) και μετατραπεί από παρασιτική σε παραγωγική τάξη», Λαφάργκ
Πωλ, Η θεϊκή οφθαλμαπάτη, ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ, Αθήνα 2014, σελ. 43.
[22] «Η συμβολή
των θρησκευτικών αποστολών στην αποικιοκρατία είναι γνωστή. Σχεδόν πάντα
ακολούθησαν τους εμπόρους και προηγήθηκαν των στρατιωτικών, ώστε σε πολλά κράτη
αυτή η σειρά των τριών ‘m’, mercanti (έμποροι), missionary (ιεραπόστολοι) και
militari (στρατιωτικοί), θεωρήθηκε σαν μια ενιαία μέθοδος υποδούλωσης». Basso
Lelio, Εισαγωγή στον συλλογικό τόμο: Πολιτιστικός Ιμπεριαλισμός, Ίδρυμα
Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα 1984, σ. 28.
[23] Παρατίθεται
στο: Δημούλης Δημήτρης και Μηλιός Γιάννης, Θεωρία της αξίας, ιδεολογία…,
ό.π.
[24] Λάμπος Κώστας, Νεογερμανισμός. Ο νέος εφιάλτης της Ευρώπης; Πολίτες, τεύχος 35/Φεβρουάριος 2012 και 36/Μάρτιος 2012.
[25] Λάμπος Κώστας, Κιναζισμός. Το ανώτατο στάδιο του πλιάτσικοκαπιταλισμού ή
το πισωγύρισμα στο κατώτατο στάδιο του πολιτισμού; Πολίτες, τεύχος 21/Δεκέμβρης 2010.
[26] Ο σιωνισμός
ως ιδεολογία του ‘περιούσιου λαού του θεού’ αποτελεί την πιο ακραία έκφραση του
θεού-φετίχ, κατά συνέπεια και της ψυχής-φετίχ, σε σημείο που οδηγεί φανατικούς
εκπροσώπους του να διαβαθμίζουν ακόμα και τη ‘θεία και αθάνατη ψυχή’ με
κριτήρια ρατσιστικά, σεξουαλικά και φασιστικά, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις
του Εβραίου και Ισραηλινού πολιτικού και θρησκευτικού αξιωματούχου Eli Ben
Dahan, που είναι μέλος του ακροδεξιού κόμματος ‘Habayit Hayehudi’, αναπληρωτής
υπουργός θρησκευτικών υποθέσεων στην κυβέρνηση συνασπισμού του Μπενιαμίν
Νετανιάχου και πρώην γενικός διευθυντής του Ανώτατου Ραβινικού Δικαστηρίου του
Ισραήλ. Ο Eli Ben Dahan φέρεται να έχει δηλώσει ότι “Gay Jews have ´higher
souls´ than gentiles” (οι ομοφυλόφιλοι Εβραίοι έχουν «ανώτερες ψυχές» από τους
«εθνικούς», τους μη-Εβραίους ή γκοΐμ). Ο Dahan, που τον Αύγουστο του 2013,
δήλωνε ότι «Palestinians are animals who do not deserve to live» (οι
Παλαιστίνιοι είναι ζώα που δεν αξίζουν να ζουν), έκανε τα παραπάνω σχόλια σε
μια συνέντευξη στην ισραηλινή εφημερίδα Maariv, ενώ συζητούσε τη στάση του
κόμματός του απέναντι στον γάμο των ομοφυλοφίλων στο Ισραήλ. Εφημερίδα Haaretz
29.12.2013, παρατίθεται στο: http://www.paraxeno.com/2606/%CE%BF%CE%B9-gay-%CE
[27] Μάμφορντ,
Λιούις, Η ουτοπία, οι δαίμονες της ψυχής και η προοπτική του
ανθρώπου, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2011, σελίδα 96-97.
[28] Για διεξοδική ανάλυση βλέπε, Λάμπος
Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο…, ό. π.
[29] Marx Karl, Early Writings, PENGUIN BOOKS,
in association with New Left Revie
