Η παρακμή του Κεφαλαίου
και οι επικίνδυνες αυταπάτες της Εργασίας
Γράφει ο Κώστας Λάμπος
Όσοι αντιμετωπίζουν τις παρακμιακές εξελίξεις σε τοπικό, εθνικό και
οικουμενικό επίπεδο ως πολίτες και όχι ως ‘ποίμνια’ θρησκευτικών αγυρτών και ως
οπαδοί εξουσιομανών τυχοδιωκτών, διερωτώνται για το κατά πόσον οι τοπικές
κοινωνίες, τα έθνη και η ανθρωπότητα συνολικά αποτελούνται από λογικά όντα που
θέλουν να επιβιώσουν, να ευτυχίσουν και να συνεχίσουν να δημιουργούν την
ιστορία τους ως συλλογικότητες, ως επιμέρους και ως το Όλον Εμείς. Η εκατομμυριόχρονη,
αργόσυρτη και βασανιστική εξέλιξη της, για όλες τις μορφές της, κοινόριζης ζωής,
όπως μας δίδαξαν ο Αριστοτέλης και ο Δαρβίνος, από την αμοιβάδα μέχρι τον
άνθρωπο, υπάκουε πάντα στον νόμο της επιβίωσης μέσω της διαφοροποίησης των
ειδών. Στο επίπεδο μάλιστα της ανθρώπινης κοινωνίας η ζωή επεδίωκε σταθερά και
ανυποχώρητα, στα πλαίσια πάντα της αρμονικής σχέσης μεταξύ ανθρώπινης κοινωνίας
και γήινης βιόσφαιρας, κάτι ξεχωριστό και αντάξιό της, όπως την κοινωνική
ισότητα, την δημοκρατική και την ειρηνική συμβίωση όλων των ανθρώπων και όλων
των λαών.
Αυτή η πορεία λοξοδρόμησε από τη στιγμή που κάποιοι αποφάσισαν να
διαχωρίσουν βίαια τη θέση τους από την υπόλοιπη κοινωνία ιδιωτικοποιώντας με τη
μορφή της ατομικής ιδιοκτησίας[1]
ένα όλο και μεγαλύτερο μέρος της κοινής βιόσφαιρας, της κοινής προίκας της
ανθρωπότητας, αφήνοντας τους πολλούς εκτεθειμένους στις στερήσεις και στις
αυθαιρεσίες των σκοταδιστικών και εξουσιαστικών ιερατείων. Από τότε και μέχρι
σήμερα οι επιμέρους κοινωνίες και η ανθρωπότητα συνολικά πορεύονται με
τεράστιες δυσκολίες προς τον έναν και μοναδικό στρατηγικό στόχο τους, την
κοινωνική ισότητα, διασπασμένες σε εξουσιαστές-σφετεριστές του κοινού πλούτου
και σε εξουσιαζόμενους που στερούνται τα χρειώδη για μια φυσιολογική σωματική,
πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη. Παρ’ όλα αυτά οι διαχρονικές δυνάμεις της
Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού κατάφεραν, κόντρα στα εμπόδια των
εκάστοτε εξουσιαστών, να οδηγήσουν τις εξελίξεις στο σημείο που ο Αριστοτέλης
οραματίζονταν, όπου τα εργαλεία θα λειτουργούν (αυτόματα) όπως τα αγάλματα
του Δαιδάλου[2]
και οι τρίποδες του Ηφαίστου[3]
και οι σαΐτες θα υφαίνουν μόνες τους και μόνες τους θα παίζουν και οι χορδές
της κιθάρας, για να μην υπάρχει η ανάγκη κάποιοι, οι λίγοι, οι εξουσιαστές να
είναι αφεντικά και οι πολλοί, οι εξουσιαζόμενοι, να είναι δούλοι[4].
Στις μέρες μας, στον 21ο αιώνα, οι
επιστήμες και η τεχνολογία έχουν κάνει πραγματικότητα το όραμα του Αριστοτέλη
με την αυτοματοποίηση της παραγωγής, και σύμφωνα με τις σχετικές επιστήμες όλοι
οι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι κοινωνικά ίσοι κι ελεύθεροι και να ευτυχούν
εργαζόμενοι δημιουργικά και αλληλέγγυα μία (1) ώρα την ημέρα, ή μία (1) μέρα οκτάωρης
εργασίας την εβδομάδα, ή τέσσερις (4) μέρες τον μήνα, υπό τον όρο ότι η
οικονομική δραστηριότητα της κοινωνίας θα περιορίζονταν στην ικανοποίηση
ανθρώπινων και κοινωνικών και όχι εξουσιαστικών αναγκών. Αντ’ αυτού όμως, και
επειδή η οικονομική δραστηριότητα της κοινωνίας είναι άμεσα ή έμμεσα βίαια προσανατολισμένη
στην εξυπηρέτηση των αναγκών των ιδιοκτητών των μέσων παραγωγής και της
εκάστοτε εξουσίας και όχι της κοινωνίας, παρατηρούμε ότι ένα μεγάλο μέρος των
δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού απομακρύνεται από την
παραγωγική δραστηριότητα και σπρώχνεται στην ανεργία χωρίς κανένα εισόδημα. Ένα
άλλο μέρος τους οδηγείται βίαια και ταπεινωτικά στον ξεριζωμό και στη
μετανάστευση ενώ το υπόλοιπο μέρος τους αναγκάζεται να δουλεύει διπλάσιο χρόνο
με μισό μεροκάματο και σε συνθήκες εξαθλίωσης. Αυτό το φαινόμενο οξύνεται στις
συνθήκες της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης[5]
και παίρνει τις διαστάσεις της απάνθρωπης και καταστροφικής καπιταλιστικής βαρβαρότητας
και της επικίνδυνης αυταπάτης των εργαζόμενων πως για τη σωτηρία τους θα
φροντίσει κάποιος θεός, μεσσίας, προφήτης, αρχηγός ή κάποιος εξουσιομανής
πολιτικός του σωλήνα.
Το πρόβλημα αυτό της αναντιστοιχίας μεταξύ των
τεράστιων δυνατοτήτων των απελευθερωμένων από τις σκοταδιστικές εξουσίες επιστημών
και της τεχνολογίας από τη μια μεριά, της φτώχειας και της ανισοκατανομής του
παγκόσμιου πλούτου από την άλλη, κάποιοι προσπαθούν να το διαχειριστούν με τον
θρησκευτικό φονταμενταλισμό της μιας και ‘μοναδικής αληθινής πίστης’ και του
κάποιου ιδιόκτητου ‘μοναδικού και αληθινού θεού’ εναντίων των άλλων ‘πίστεων’
και φετιχοποιημένων ‘θεών’[6]
που αποσκοπούν στην καταστροφή των ‘αντιπάλων’, των απίστων, στην ουσία για την
αρπαγή του πλούτου τους, πράγμα που καταλήγει στην γενικευμένη κοινωνική
σχιζοφρένεια, αφού για το κάθε θρησκευτικό δόγμα άπιστοι είναι οι πιστοί όλων
των άλλων δογμάτων και συνεπώς όλοι είμαστε ‘άπιστοι’ υποψήφια θύματα της απληστίας
και της θανατηφόρας αυταπάτης των άλλων ‘απίστων’.
Στον ‘πολιτισμένο κόσμο’, δηλαδή στον δυτικό καπιταλισμό τα επιμέρους θανάσιμα
ανταγωνιζόμενα κεφάλαια προσπαθούν να
διαχειριστούν πολιτικά την αντίθεση μεταξύ εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων στα
πλαίσια της αστικής δημοκρατίας και του αστικού κοινοβουλευτισμού, όπως αυτοί
οι θεσμοί ορίζονται από τους θεμελιακούς νόμους, τα λεγόμενα συντάγματα και
προστατεύονται από τα ‘παιδείας, έρευνας και θρησκευμάτων’, δικαιοσύνης,
άμυνας και δημόσιας τάξης, από τις αστυνομίες,
τις στρατιωτικές μεραρχίες και το ΝΑΤΟ. Για να εξασφαλίσουν τη λειτουργία της
αστικής δημοκρατίας οι εξουσιαστές ενθαρρύνουν και χρηματοδοτούν την ίδρυση και
τη λειτουργία πολιτικών κομμάτων ευρέως φάσματος ιδεολογικών μύθων τα οποία τα
ρίχνουν στο Κολοσσαίο με ουσιαστικό σκοπό να θολώσουν την εικόνα της μόνης και
κύριας κοινωνικής αντίθεσης μεταξύ των λίγων πραγματικών εξουσιαστών, δηλαδή
του Κεφαλαίου και των πολλών εξουσιαζόμενων,
δηλαδή της Εργασίας. Στόχος τους είναι
να κατασκευάσουν έναν εικονικό κόσμο που θα διαιρεί τις δυνάμεις της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού, τους εξουσιαζόμενους, σε ιδεολογικές
στρούγκες ακροδεξιών, δεξιών κεντροδεξιών, κεντρώων, κεντροαριστερών, αριστερών
και ακροαριστερών οπαδών. Όλο αυτό το ιδεολογικό τσίρκο ανακυκλώνεται περιοδικά
γύρω από το δίπολο ‘Αριστερά’ και ‘Δεξιά’ ώστε να προκύπτει ‘κυβέρνηση’ στην
υπηρεσία του αστικού κοινοβουλευτισμού υποχρεωμένη να διαχειριστεί πολιτικά τα
συμφέροντα του ντόπιου και του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου. Αποτέλεσμα όλης
αυτής της διαπλοκής είναι να συστεγάζονται πολιτικά κεφαλαιοκράτες και εργάτες
πότε στη Δεξιά και πότε στην Αριστερά και το χειρότερο να διασκορπίζονται οι
δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού στα κόμματα της αστικής
πολιτικής εξουσίας, αντί ενωμένες να προχωρήσουν την κατάργηση της ατομικής
ιδιοκτησίας, δηλαδή, του καπιταλισμού και να επιβάλλουν την οικονομική
αυτοδιαχείριση και την κοινωνική αυτοδιεύθυνσή τους στα πλαίσια της άμεσης
δημοκρατίας με περιεχόμενο την αταξική κοινωνία[7].
Υπ’ αυτή την έννοια όλα τα κόμματα που αποδέχονται τους όρους του αστικού
κοινοβουλευτισμού λειτουργούν, ανεξάρτητα από ταμπέλες και ιδεολογικές
διαφοροποιήσεις, ως εργαλεία του κεφαλαίου που αποσκοπούν στην παραπλάνηση της
εργαζόμενης κοινωνίας και συνεπώς όλα είναι αστικά, δηλαδή δεξιά κόμματα έτοιμα
να εφαρμόσουν φιλελεύθερες και νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τους τις
υπαγορεύουν τα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου που ανταγωνίζονται μέχρι
χρεοκοπίας και θανάτου των αντιπάλων μερίδων του καλλιεργώντας ψευδαισθήσεις στους
εργαζόμενους και διασπώντας τις κοινωνίες σε φανατικές και θανάσιμα
ανταγωνιστικές κομματικές μερίδες.
Αυτή η πραγματικότητα μπορεί και πρέπει να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι
το χωροταξικό πολιτικό σχήμα ‘Αριστερά’ και ‘Δεξιά’, που ηθελημένα αποσιωπά το
γεγονός ότι η ιστορία δεν μένει στάσιμη και δεν κινείται προς τα πίσω ή
αριστερά-δεξιά, αλλά προς τα εμπρός από το Χθες στο Σήμερα κι από εκεί στο Αύριο,
είναι σκόπιμο και παραπλανητικό που ‘συντρίβει
τόσο το άτομο, το Εγώ όσο και την κοινωνία και το Εμείς ως Όλον και κάθε ιδέα
του Όλου με αποτέλεσμα ο κόσμος να γίνεται ένα χλιαρό άθροισμα τυχαίων,
ασύνδετων και ασυνεχών συμβάντων ή βιωμάτων τα οποία συγκρατούνται με
κατασκευές στο επίπεδο της θεωρίας’[8]. Συνεπώς
όλες οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού οφείλουμε να
αποσυνδεθούμε από στατικά και αντιδραστικά αστικά σχήματα ‘Αριστεράς’ ‘Δεξιάς’ και
να επανασυνδεθούμε πνευματικά και πολιτικά με το Όλον και με τον βηματισμό της
ιστορίας που κινείται, αργά αλλά σταθερά, προς την πρόοδο με στρατηγικό στόχο την ανατροπή του απάνθρωπου και
καταστροφικού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και την εγκαθίδρυση ενός
ανθρωποκεντρικού συστήματος με περιεχόμενο την κοινωνική ισότητα και μορφή την
άμεση δημοκρατία, αφήνοντας πίσω μας όσες δυνάμεις επιλέγουν την συντήρηση του υφιστάμενου συστήματος
που εξυπηρετεί το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού που ευημερεί εκμεταλλευόμενο το
99% του που στερείται και καταπιέζεται.
Το κεφάλαιο, οι κρατικές, πνευματικές, θρησκευτικές και πολιτικές
γραφειοκρατίες του, γνωρίζουν τον τρόπο με τον οποίο κινείται η ιστορία και κάνουν
ότι μπορούν να σταματήσουν αυτή την κίνηση, ή, αν δεν μπορέσουν, που δεν μπορούν,
να την εκτρέψουν προς αδιέξοδες κατευθύνσεις. Από την μεριά των δυνάμεων της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού είναι γνωστή αυτή η τακτική του κεφαλαίου, όπως
γνωστή είναι και η αισιοδοξία και η ικανότητα της ιστορίας, δηλαδή της ανθρωπότητας
να ξεπερνάει δυνάμεις που οραματίζονται το τέλος της και να δίνει, στην ώρα τους,
ριζικές λύσεις σε προβλήματα που εμποδίζουν την πορεία της ανθρωπότητας προς την
κοινωνική ισότητα. Γι αυτό ανεβάζει προοδευτικά στην ημερήσια διάταξη το αίτημα
των εργαζόμενων για άμεση δημοκρατία, η πραγμάτωση της οποίας προϋποθέτει την αχρήστευση
όλων των σκοταδιστικών μύθων και την ακύρωση θεσμών, δομών και λειτουργιών που,
διαιρώντας τις κοινωνίες σε έχοντες-κατέχοντες και σε μη έχοντες-μη κατέχοντες προκαλούν
ανισότητες, ανταγωνισμούς, εχθρότητες, καταστροφή του περιβάλλοντος και απάνθρωπους
πολέμους. Η κλεψύδρα που μετράει το τέλος της παρακμής του Κεφαλαίου[9]
και της αυταπάτης των εργαζόμενων αναποδογύρισε και ο χρόνος τρέχει, ο χρόνος
που θεραπεύει όλες τις παθογένειες της ατομικής ιδιοκτησίας, των σκοταδιστικών
και εξουσιαστικών ιερατείων και ανοίγει δρόμους για έναν καλύτερο κόσμο, τον κόσμο
της κοινωνικής ισότητας. Κι αυτό γιατί «στο ερώτημα για το κατά πόσον μια κοινωνία
ανταποκρίνεται στο ρόλο της απέναντι στα μέλη της, ως άτομα και ως σύνολα, το κριτήριο
για την απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλο από την ευτυχία ή τη δυστυχία τους,
οπότε το ζητούμενο δεν είναι πια οι ίσες ευκαιρίες προκειμένου να αποκτηθεί άνιση
κοινωνική θέση και άνισος πλούτος, αλλά η ισότητα στο αποτέλεσμα…»[10].
Η αστική Δεξιά και η αστική Αριστερά ξεχωριστά και ως σύνολο, ως όψεις του ίδιου
κάλπικου νομίσματος του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, που εναλλάσσονται
στο ρόλο του καλού και του κακού πολιτικού διαχειριστή του κεφαλαίου, για να παραπλανούν τις εργαζόμενες κοινωνίες, ανήκουν στις
πλάνες του 19ου και του 20ου αιώνα. Στον 21ο αιώνα
η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική και συνεπώς διαφορετική πρέπει να είναι
και η κοσμοαντίληψή μας, για να είναι διαφορετικές οι επιλογές μας και οι λύσεις
των σύγχρονων οικονομικοκοινωνικοπολιτικών προβλημάτων. Οι δυνάμεις της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού ως τοπικές, περιφερειακές και εθνικές κοινωνίες
και η ανθρωπότητα συνολικά οφείλουν από αντικείμενα της ιστορίας να μετεξελιχθούν
σε υποκείμενα της ιστορίας. Χρόνος για άλλες αυταπάτες, σε συνθήκες
καπιταλιστικής βαρβαρότητας, δεν υπάρχει.
[1] Βλέπε σχετικά, Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα
2017.
[2] Λέγεται
περὶ Δαιδάλου, ὡς ἀγάλματα κατεσκεύαζε δι’ ἑαυτῶν πορευόμενα ὅπερ ἔμοιγε ἀδύνατον
εἶναι δοκεῖ, ἀνδριάντα δι’ ἑαυτοῦ βαδίζειν.
[3] Ο
Ήφαιστος κατασκεύασε όλα τα επιβλητικά παλάτια του Ολύμπου και χάρισε στους
θεούς δώρα ανεκτίμητης αξίας. Στον Δία δώρισε την αιγίδα και το σκήπτρο, στη
Δήμητρα το δρεπάνι και στον Απόλλωνα και την ’Άρτεμη τα βέλη τους. Στον Ήλιο
χάρισε το λαμπρό άρμα του με το οποίο διέσχιζε αδιάκοπα τον ουρανό και στον
Διόνυσο ένα ολόχρυσο κύπελλο. Στη φιλάρεσκη Αφροδίτη, τη γυναίκα του, χάρισε
εξαιρετικά περιδέραια και άλλα κοσμήματα από πολύτιμα πετράδια, όπως επίσης και
ένα μαλαματένιο καθρεφτάκι που δεν το αποχωριζόταν ποτέ. Δική του έμπνευση ήταν
και οι μαγικοί τρίποδες που χάρισε στους θεούς. Όταν συγκεντρώνονταν για να
πάρουν μια σοβαρή απόφαση, οι τρίποδες αυτομάτως έπαιρναν θέση πίσω από κάθε
θεό. Μόλις τελείωνε η συνεδρίαση, αμέσως ο κάθε τρίποδας πήγαινε στο παλάτι του
κατόχου του.
[5] Βλέπε, Λάμπος Κώστας,
Αμερικανισμός και Παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της παρακμής, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ,
Αθήνα 2009.
[6] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και
Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα
2015.
[7] Βλέπε αναλυτικά, Λάμπος Κώστας, Άμεση
Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η Μεγάλη Πορεία της ανθρωπότητας προς την
κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2012.
[8]
Βλέπε σχετικά στο Κονδύλης Παναγιώτης, Η
παρακμή του Αστικού Πολιτισμού. Από την μοντέρνα στη μεταμοντέρνα εποχή και από
τον φιλελευθερισμό στη μαζική δημοκρατία, ΘΕΜΕΛΙΟ, Αθήνα 2007, σελ. 183.
[9] Lampos Kostas, The End of
Capital and the Future of Work, http://coto2.wordpress.com/2009/09/29/the-end-of-capital-and-the-future-of-work,
[10] Κονδύλης Παναγιώτης, Η παρακμή
του Αστικού Πολιτισμού…, ό. π., σελ. 223.
