Να
θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας[1]
Γράφει ο
Κώστας Λάμπος
Κι έτσι (είδες πόσο απλά;)
Τίποτα δεν είναι ίδιο.
Το ψέμα τρέχει να κρυφτεί
Κι η εξουσία παλεύει να μας πείσει,
Μα όλα είναι σήμερα από χθες πιο καθαρά
Κι υπάρχει ένα σύνολο που δεν μπορεί
Ποτέ ξανά τα μάτια του να κλείσει.
Δημήτρης Λάμπος[2]
Από τότε που η Γαλλική Επανάσταση «της ελευθερίας, της ισότητας και
της αδελφότητας» (Liberté, égalité, fraternité), κατέληξε στον υπαρκτό καπιταλισμό της ακραίας ανισότητας, της
ανελευθερίας, της εχθρότητας, του μίσους και της μεγάλης σφαγής στον βωμό του
ιδιωτικού κέρδους, από τότε χάθηκε η ντροπή, επαναστατική ευαισθησία την έλεγε
ο Μαρξ, πίσω από την αστική δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό που λειτούργησε
σαν ‘φύλλο συκής’ και παραμορφωτικός καθρέφτης που μεταμορφώνει την ασχήμια της
μισθωτής δουλείας σε απατηλή και αιματοβαμμένη ‘ομορφιά’, και σε ‘κάλπικη
ελευθερία’ τοις μετρητοίς και με ξίκικο ζύγι.
Από τότε που η Οκτωβριανή Επανάσταση έγινε για να περάσει Όλη
εξουσία στα Σοβιέτ, δηλαδή στα Εργατικά Συμβούλια (Вся
власть в Советах), που σημαίνει ότι έγινε για τη Δημοκρατία του
Προλεταριάτου, δηλαδή για μια Κοινωνική Δημοκρατία, αλλά η ηγεσία του ΚΚΣΕ
επέβαλε τη ‘Δικτατορία του Προλεταριάτου’ που κι αυτή εκφυλίστηκε στη
Δικτατορία του Κόμματος κι ακόμα παραπέρα στη δικτατορία της Κεντρικής
Επιτροπής του ΚΚΣΕ, για να καταλήξει στη μονοπρόσωπη δικτατορία του εκάστοτε ‘Γραμματέα
της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ’, κι από εκεί στον ‘υπαρκτό σοσιαλισμό’ της
μοναδικής αλήθειας και των Γκουλάγκς, από τότε έγινε φανερό το τραγικό τέλος κι
αυτής της μεγάλης επανάστασης. Από τότε έγινε συνείδηση ότι, όσο οι
επαναστάσεις θα είναι υπόθεση των λεγόμενων ‘επαναστατικών πρωτοποριών’, των
μηχανισμών και ‘από τα πάνω’, που εξουσιαστικά χρησιμοποιούν ως δύναμη κρούσης
τους εργαζόμενους τόσο αυτές θα ευνουχίζουν την ιστορία. Είναι ο ευνουχισμός
της ιστορίας που άφησε ανολοκλήρωτη τόσο την Οκτωβριανή όσο και την Γαλλική
Επανάσταση, αλλά και την ανθρωπότητα ολόκληρη στα νύχια του νεοφιλελεύθερου
κεφαλαίου και του αμερικανισμού[3].
Από τότε που ο ‘υπαρκτός σοσιαλισμός’ έπνιξε στο αίμα τα συμβούλια των
εργατών, των ναυτών, των στρατιωτών και τις κομμούνες με κορυφαία εκείνη της
Κρονστάνδης και έθεσε ως πρότυπό του τον τεϋλορισμό που ως σταχανοβισμός[4]
δεν κατάφερε, παρά το φροντιστήριο του Τρότσκι,[5] «να φτάσει και να ξεπεράσει τον καπιταλισμό»,[6] όπως
διακήρυσσε ο Ιωσήφ Στάλιν, αποφάσισε, ως κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός
των κατά Μάο ‘ρεβιζιονιστών’ Χρουστσώφ, Μπρέζνιεφ και Γκορμπατσώφ, να
επιστρέψει, με τη βοήθεια προφανώς των μυστικών υπηρεσιών των Ενωμένων
Πολιτειών Αμερικής και της νομενκλατούρας του ΚΚΣΕ,[7] «ειρηνικά» στον υπαρκτό καπιταλισμό, αντί να κάνει ένα βήμα προς τον θετικό
ουμανισμό[8] όπως οραματιζόταν διαχρονικά
η εργαζόμενη ανθρωπότητα και ο νεαρός Κάρολος Μαρξ. Από τότε ολόκληρη η
εργαζόμενη ανθρωπότητα, δηλαδή οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του
Πολιτισμού προσπαθούν να ξαναμαζέψουν τα συντρίμμια τους, να επιστρέψουν στις
επαναστατικές αφετηρίες τους και να συνεχίσουν τους διαχρονικούς αγώνες τους με
στρατηγικό στόχο την κοινωνική ισότητα και τον αταξικό οικουμενικό ουμανισμό.
Στο μεταξύ ο λεγόμενος ‘μεγάλος θρίαμβος του νεοφιλελευθερισμού’ με την
αποκρουστική μορφή του μανιακού αμερικανισμού και των ‘πρόθυμων συνοδοιπόρων’
και ‘χρήσιμων ηλιθίων’ συμμάχων του της λεγόμενης Δύσης και του ΝΑΤΟ και η
βίαιη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, συμπτώματα της παρακμής του
κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, κατέληξαν στην καπιταλιστική βαρβαρότητα,
στον χειρότερο εφιάλτη για την ανθρωπότητα, πράγμα που ξανάφερε στη σκέψη των
εργαζόμενων την έννοια μιας σύγχρονης ουμανιστικής επανάστασης με στόχο την
κοινωνική αυτοδιεύθυνση που θα ολοκληρώσει όλες τις προηγούμενες κοινωνικές
επαναστάσεις και θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σ’ έναν καινούργιο και καλύτερο
κόσμο.
Η ηττημένη παραδοσιακή, εξουσιαστική και συνεπώς συστημική ‘αστική
αριστερά’, γαλουχημένη στα νάματα του λενινισμού, του σταλινισμού, του
τροτσκισμού και των άπειρων θανάσιμα αλληλοσπαρασσόμενων διασπάσεών τους με
αντικείμενο την ‘κληρονομιά της όποιας ορθοδοξίας’, όχι μόνο
δεν κατάφερε να ξεκολλήσει από τις ιδεολογίες και τα δόγματα του 19ου και του
20ού αιώνα, αλλά αναδιπλώθηκε και επέλεξε να συνθηκολογήσει τη στιγμή που ο
μανιακός καπιταλισμός οργανώνει την πιο σκληρή και σε παγκόσμια κλίμακα επίθεσή
του ενάντια στην ανθρωπότητα. Κατά έναν περίεργο τρόπο, μάλιστα, ιδιαίτερα η ‘ευρωπαϊκή
αριστερά’, είτε ως ‘ανανεωτική’, ‘ριζοσπαστική’, ‘σύγχρονη’, ‘νέα’, ‘οικολογική’
αριστερά’ θεωρεί αποστολή της όχι την ανατροπή, αλλά τη ‘βελτίωση του
καπιταλισμού’.
Έτσι με διάφορες ιδεολογικές αλχημείες περί ήπιου/δυτικότροπου ‘ευρωκομουνισμού’
παλιότερα, ‘νέας σοσιαλδημοκρατίας’ και ‘αριστερής διακυβέρνησης’ του
καπιταλισμού τελευταία, με πολλές θεαματικές ιδεολογικοπολιτικές kolotoumpes και διάφορα ιδεολογήματα περί ‘έντιμης αριστερής διαχείρισής του’, με
αντάλλαγμα βέβαια τη νομή της όποιας δοτής πολιτικής εξουσίας από διάφορες
εξουσιομανείς ‘επαναστατικές πρωτοπορίες’, φτάσαμε στην απόλυτη ιστορική
χρεοκοπία της ιδεολογίας του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού που μεταμορφώθηκε
σε ‘γιαγιά της κοκκινοσκουφίτσας’ για να κρύψει το ταξικό εξουσιαστικό του
πρόσωπο. Οπότε αυτή η εξουσιαστική αριστερά της συνθηκολόγησης κατέληξε, από
υποτιθέμενος αντίπαλος, σε συνιστώσα, δηλαδή σε οργανικό μέρος του απάνθρωπου,
καταστροφικού και εκμεταλλευτικού συστήματος, που σημαίνει ότι εκφυλίστηκε σε
δύναμη του παλιού κακού και απωθητικού κόσμου.
Βέβαια η παρακμιακή κρίση του καπιταλισμού και το κενό που άφησε η
χρεοκοπία της παραδοσιακής εξουσιαστικής αστικής αριστεράς άνοιξαν την όρεξη
στους λογής-λογής φασίζοντες, νεοναζιστές και ακροδεξιούς πολιτικούς
τραμπούκους να διεκδικήσουν τον ρόλο του «ηθικού αναμορφωτή του
καπιταλισμού». Παράλληλα ο
«νεοαμερικανισμός»[9],
[10],
ο νεογερμανισμός,[11]
ο νεοτσαρισμός και ο νεοκινεζισμός[12]
εργάζονται σκληρά, σε διάφορες επώνυμες Λέσχες και μυστικές Στοές, είτε ως G7+, είτε ως Trilaterale κ.λπ. για μια Νέα Pax Capitala, ή για τη δική τους παγκόσμια ηγεμονία ο καθένας. Μπροστά σε αυτή την
καινούργια πραγματικότητα, που σταθερά χειροτερεύει, οι δυνάμεις της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού άρχισαν, αργά αλλά σταθερά, να απομακρύνονται
από τους διάφορους ιδεολογικούς και κομματικούς διαμεσολαβητές και «νονούς» και
ταυτόχρονα να συνειδητοποιούν τον δικό τους ιστορικό ρόλο ως υποκείμενο της
ιστορίας και να διεκδικούν έναν αντικαπιταλιστικό και ειρηνικό κόσμο της
κοινωνικής ισότητας και της Άμεσης Δημοκρατίας.
Σε αυτήν τη συγκυρία εμφανίστηκε το λεγόμενο ‘Παγκόσμιο Κοινωνικό
Φόρουμ (ΠΚΦ)’, γνωστό και ως ‘Κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης’ που ιδρύθηκε
στο Πόρτο Αλέγκρε (Porto Alegre) της Βραζιλίας το 2001, υποτίθεται ως αντίβαρο στο Παγκόσμιο Οικονομικό
Φόρουμ του Νταβός, το επίσημο επαινετήριο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης,
και υιοθέτησε ως κεντρικό του σύνθημα το «ένας
άλλος κόσμος είναι εφικτός». Αναφορικά όμως με τη φιλοσοφία, τη μορφή, το
περιεχόμενο και την κατεύθυνση αυτού του «άλλου κόσμου», αυτό το ‘Κίνημα κατά
της παγκοσμιοποίησης’ περιορίζεται σε έναν ασαφή, αποσπασματικό, καταγγελτικό,
συνθηματολογικό, αποπροσανατολιστικό και συνεπώς αναποτελεσματικό λόγο[13]
που αποφεύγει να αγγίξει τις ρίζες του καπιταλισμού, περιοριζόμενο στη χαλαρή
καταγγελία της παγκοσμιοποίησης, αλλά όχι της ύπαρξης και της καταστροφικότητας
του κεφαλαίου, πράγμα που υποδηλώνει ότι ο άλλος κόσμος που ευαγγελίζεται
παραπέμπει σε έναν ανύπαρκτο καλύτερο καπιταλισμό, με ολίγη από ‘γιαλαντζί
αριστερά’.
Σήμερα, ύστερα από δεκαεννιά χρόνια, οι δυνάμεις της Εργασίας, της
Επιστήμης και του Πολιτισμού, δηλαδή, η εργαζόμενη ανθρωπότητα ολόκληρη
γνωρίζει ότι «ο άλλος κόσμος» του
Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ δεν ήταν παρά ένας ακόμα χειρότερος καπιταλισμός.
Γνωρίζει επίσης ότι αυτή την εξέλιξη την διευκόλυνε το γεγονός ότι το ΠΚΦ, με
τη βοήθεια των ισχυρών χορηγών του, κατάφερε να πλασαριστεί ως ‘προοδευτικό’
μέχρι και ως ‘αριστερό κίνημα’, το οποίο το σφιχταγκάλιασαν τα απολειφάδια της
σοσιαλδημοκρατίας και μερικά από τα ενταγμένα στο σύστημα και διψασμένα για
εξουσία τριτοτεταρτοδιεθνιστικά κατάλοιπα, έτοιμα να κάνουν την όποια βρώμικη
δουλειά για λογαριασμό του παγκοσμιοποιημένου κεφαλαίου, με αντάλλαγμα λίγη
δοτή πολιτική εξουσία. Γνωρίζει τέλος, η ανθρωπότητα ότι ο
αποπροσανατολιστικός, ρηχός, ασαφής και ελιτίστικος λόγος, ο χαλαρός ακτιβισμός
του ΠΚΦ και η δουλικότητα των από αυτό εμπνευσμένων κυβερνήσεων παραπέμπουν
στην άποψη ότι αυτό, για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους, εξυπηρέτησε
και εξυπηρετεί, ως άλλοθι, το καπιταλιστικό σύστημα και όχι την κοινωνία/ανθρωπότητα.
Όταν «η συνολική
περιουσία των τριών πλουσιότερων ανθρώπων στον κόσμο ξεπερνά το άθροισμα του
Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος των 48 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη,
δηλαδή του 25% περίπου όλων των κρατών…»[14] και «η περιουσία
των 85 πλουσιότερων ανθρώπων του πλανήτη υπερβαίνει το συνολικό ΑΕΠ της
πολυπληθέστερης χώρας στον κόσμο, της ακόμα λεγόμενης Λαϊκής Δημοκρατίας της
Κίνας, με ένα δισεκατομμύριο τετρακόσια εκατομμύρια κατοίκους»[15] και όταν, τελικά, όπως αποκαλύπτουν επίσημες στατιστικές του
Οργανισμού Ενωμένων Εθνών (ΟΕΕ) και άλλων διεθνών οργανισμών, το 1% του
παγκόσμιου πληθυσμού ελέγχει, με τη βία θεσμών, δομών και δυνάμεων καταστολής,
αποκλειστικά τα ιδιόκτητα μέσα παραγωγής και με αυτό την ατομική, την ταξική
και την ιμπεριαλιστική εξουσία που προκαλεί:
·
κραυγαλέες εισοδηματικές συνεπώς και
κοινωνικές ανισότητες που παράγουν ανταγωνισμό, ρατσισμό και φασισμό που
καταδικάζουν στον από πείνα, δίψα και επιδημίες θάνατο εκατομμύρια συνανθρώπους
μας κάθε χρόνο,
·
ασταμάτητους απάνθρωπους και καταστροφικούς
πολέμους που σκοτώνουν ή ξεριζώνουν από τις εστίες τους εκατομμύρια άλλους
συνανθρώπους μας, με αποτέλεσμα να υποβαθμίζουν διαρκώς τη ζωή του 99% του
παγκόσμιου πληθυσμού και
·
τον μηδενισμό της ελπίδας για ένα καλύτερο
μέλλον της ανθρωπότητας, με τη λεηλασία της βιόσφαιρας και την καταστροφή των
όρων ζωής πάνω στον πλανήτη Γη, με αντίδοτο τις υποσχέσεις όλων ανεξαίρετα των
θανατόφιλων σκοταδιστικών θρησκειών για την υποτιθέμενη μετά θάνατον ζωή στον
υποτιθέμενο παράδεισο με σκοπό το 99% να αποδεχτεί ότι και όσους του κάνουν
κόλαση την, εδώ, μία και μοναδική ζωή,
τότε, αυτό το 99% οφείλει
να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να αφοπλίσει ηθικά, ιδεολογικά, πολιτικά,
θεσμικά, οργανωτικά και λειτουργικά τον καπιταλιστικό κόσμο και να ανοίξει τον
δρόμο για ένα συναρπαστικό, αντικαπιταλιστικό μέλλον της ανθρωπότητας χωρίς
εκμεταλλευτές και θύματα της εκμετάλλευσης, χωρίς ηγεμόνες και υποτελείς, χωρίς
σκοταδιστικούς μύθους και ‘ποίμνια’, χωρίς αφεντικά και δούλους.
Συνεπώς, η ιστορική αναγκαιότητα, όπως αυτή επιτακτικά προβάλλει με τις
μεγάλες εκκρεμότητες στον 21ο αιώνα, αλλά και με τον εντονότερα συνεχιζόμενο
αιματηρό ανταγωνισμό για την παγκόσμια ηγεμονία, απαιτεί να μιλάμε και να
αγωνιζόμαστε όχι απλά και αόριστα για έναν «άλλον κόσμο», αλλά για έναν
καλύτερο κόσμο, δημιουργό και εγγυητή ενός οικουμενικού ουμανιστικού
πολιτισμού, που έχει καταστεί
διαχρονικά και παγκόσμια επιθυμητός, ιστορικά αναγκαίος, εφικτός και
αναπόφευκτος, αν η ανθρωπότητα και ο ανθρώπινος πολιτισμός επιθυμούν να
επιβιώσουν σε συνθήκες μετακαπιταλιστικές ως κοινωνίες της αυτοδιεύθυνσης, της
άμεσης δημοκρατίας και της κοινωνικής ισότητας, αρθρωμένες σε μια Παγκόσμια
Συνομοσπονδία Άμεσων Δημοκρατιών.
Προϋπόθεση για το πέρασμα σ’ έναν καλύτερο κόσμο με αυτά τα
χαρακτηριστικά είναι η κατάργηση των όρων ύπαρξης των σκοταδιστικών και
εξουσιαστικών ιερατείων, καταργώντας την αιτία όλων των δεινών της
ανθρωπότητας, δηλαδή την ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής που οδήγησε στις
κραυγαλέες οικονομικές, κοινωνικές, τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και
οικουμενικές ανισότητες που συνθέτουν την απάνθρωπη και καταστροφική
καπιταλιστική βαρβαρότητα. Και φυσικά το ζητούμενο δεν μπορεί να είναι η ‘βελτίωση’
του δυτικού καπιταλισμού, ούτε η επέκταση του κινεζικού και η νεκρανάσταση του
σοβιετικού μοντέλου του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, γιατί το κεφάλαιο σε
οποιαδήποτε εκδοχή του ως εξουσία των λίγων εχόντων μεγάλη ατομική ιδιοκτησία
ή/και εξουσία πάνω στους πολλούς μη κατέχοντες ατομική ιδιοκτησία ή/και εξουσία
δεν παύει να διασπά τις κοινωνίες και να καταστρέφει τη Φύση και τον πολιτισμό.
Το ζητούμενο ήταν και παραμένει η διαχρονική επιλογή των δυνάμεων της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού για ένα οικονομικό σύστημα που θα ελέγχεται
από τις αυτοδιευθυνόμενες κοινωνίες και θα υπηρετεί το κοινωνικό σύνολο, θα
διασφαλίζει την κοινωνική ισότητα, την άμεση δημοκρατία, την πραγματική
ελευθερία και την οικουμενική ειρήνη, αλλά όλα αυτά δεν είναι ζητήματα ενός
κάποιου ‘άλλου κόσμου’ του ιδιοτελούς οικονομισμού, αλλά του κόσμου της
κοινωνικά ελεγχόμενης οικονομίας, δηλαδή, ενός καλύτερου κόσμου.
Η παρακμή και η μεγάλη αντίφαση του καπιταλισμού, όμως, αλλάζει τα
δεδομένα που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο καπιταλισμός δεν είναι η μοίρα της
ανθρωπότητας και συνεπώς από τη στιγμή που αυτός φρενάρει αντί να προωθήσει τις
εξελίξεις προς μια νέα, προοδευτικότερη σελίδα για την ανθρωπότητα ολόκληρη, τότε
αυτή οφείλει να τον καταργήσει. Οι φυσικές και οι βιολογικές επιστήμες, αλλά
και η αρχαιολογία και η ιστορία μας διδάσκουν πως, ό,τι γεννιέται ακμάζει,
παρακμάζει και πεθαίνει. Αυτή είναι και η πορεία των κοινωνικών συστημάτων. Ο
καπιταλισμός γεννήθηκε ως λύση της αντίθεσης, μεταξύ των ανεπτυγμένων
παραγωγικών δυνάμεων που προκάλεσε η εμποροκρατία και η περίοδος της
μανουφακτούρας, και των καθυστερημένων φεουδαρχικών παραγωγικών σχέσεων. Ο
καπιταλισμός ήταν σε σχέση με τη φεουδαρχία ένα προοδευτικό σύστημα που έδωσε
τεράστια ώθηση στις επιστήμες, στη γνώση, στις τέχνες και στις τεχνολογίες της
παραγωγής που άλλαξαν, σε σχέση με πριν, ριζικά τη ζωή των ανθρώπων πάνω στον
πλανήτη. Αυτό έγινε εφικτό γιατί με την Αναγέννηση και τον Διαφωτισμό η νέα
ηγέτιδα τάξη καθαίρεσε τον θεό-φετίχ της φεουδαρχικής εξουσίας από τη θέση του
ιδιοκτήτη της γης, την οποία μοίρασε σε μικρές και μεγάλες ατομικές
ιδιοκτησίες, γιατί με αυτόν τον τρόπο μετακίνησε τη ροή της γαιοπροσόδου από
τον ‘εκπρόσωπο του θεού’ τον Πάπα, τον αυτοκράτορα, τον μονάρχη και τον
σουλτάνο και τους υποτακτικούς τους φεουδάρχες/λατιφουντίστες και
φοροεισπράκτορες και την έστρεψε, μέσω της διαδικασίας της πρωτογενούς
συσσώρευσης, στη χρηματοδότηση της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Η καπιταλιστική ανάπτυξη όμως, πέρα από τη γαιοπρόσοδο, χρειάστηκε
εργατικά χέρια τα οποία απέκτησε μέσω της σταδιακής εκμηχάνισης του πρωτογενούς
τομέα και της εμπορευματοποίησης της παραγωγής του, πράγμα που προκάλεσε ένα
τεράστιο κύμα αστυφιλίας που μετέτρεψε τους αγρότες σε βιομηχανικούς εργάτες,
σε καταναλωτές βιομηχανικών προϊόντων και σε στρατιώτες υπεράσπισης των νέων
αφεντικών τους και του κεφαλαίου. Οι αλλεπάλληλες μικρές και μεγάλες βιομηχανικές
επαναστάσεις προσανατόλισαν την εξέλιξη προς τον σκοπό της μεγιστοποίησης της
κερδοφορίας των ατομικών ιδιοκτησιών πάνω στα μέσα παραγωγής ,μέσω της
υποκατάστασης της ανθρώπινης εργασίας από τις μηχανές, μέχρι που φτάσαμε στη
σημερινή κατάσταση, στην οποία η τεχνητή νοημοσύνη στη μορφή των αυτοματισμών
και της ρομποτικής να αχρηστεύει και να απειλεί, μέσω της ανεργίας ή/και της
κακοπληρωμένης απασχόλησης, στον διά της εξάντλησης και της πείνας θάνατο, τους
δημιουργούς της.
Μια πρόσφατη έρευνα της McKinsey & Company Global management
consulting μας πληροφορεί ότι στα επόμενα πέντε-δέκα χρόνια ο αυτοματισμός και
η ρομποτική θα καταργήσουν 800 χιλιάδες θέσεις εργασίας σε μια μόνο χώρα, στις Ενωμένες
Πολιτείες Αμερικής, πράγμα που σημαίνει ότι η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα
και στα δημιουργήματα της παραγωγής καθιστά τις επιστήμες και τις τεχνολογίες
από δυνάμεις απελευθέρωσης σε δυνάμεις υποδούλωσης των δυνάμεων της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού. Η ανθρωπότητα, όμως, δημιουργεί διαχρονικά
τον πνευματικό (culture) και τον τεχνολογικό (civilization) πολιτισμό για να ‘βγει
από το βασίλειο της ανάγκης και να μπει στο βασίλειο της ελευθερίας’, που
σημαίνει να μειώνει σταθερά τον εργάσιμο χρόνο και να μεγαλώνει σταθερά τον
ελεύθερο χρόνο των εργαζόμενων που θα επιτρέπει σε όλους να ολοκληρώνονται ως
προσωπικότητες, να απολαμβάνουν το μέγα δώρο της ζωής και να ζουν ευτυχισμένοι
σε συνθήκες κοινωνικής ισότητας.
Αντί γι’ αυτό, η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής δημιουργεί την
‘παραδοξότητα του καπιταλιστικού αντιστρόφου’, που διαμορφώνεται από την
αύξηση της ανεργίας και του ημερήσιου χρόνου εργασίας με ταυτόχρονη μείωση της
αμοιβής της εργασίας, τη στιγμή που οι επιστήμες και οι σύγχρονες τεχνολογίες
καθιστούν εφικτή την κοινωνία της πλήρους απασχόλησης με ταυτόχρονη δραστική
μείωση του χρόνου εργασίας, αύξηση των αποδοχών και την αναβάθμιση του βιοτικού
επιπέδου όλων ανεξαίρετα των κατοίκων του πλανήτη. Το συμπέρασμα είναι ότι όταν
το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής δεν δίνει λύσεις
στα προβλήματα της ανθρωπότητας, τότε η ανθρωπότητα οφείλει να καταργήσει την
ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής και το οικονομικό της σύστημα, για
να βγει από την καπιταλιστική βαρβαρότητα και να μπει οριστικά στον δρόμο
οικοδόμησης ενός καλύτερου κόσμου και πολιτισμού, του κόσμου και του πολιτισμού
της αναγκαίας και εφικτής καθολικής κοινωνικής ισότητας.
*
Αυτός ο προβληματισμός για το
χθες, το σήμερα και το αύριο, αυτή η αγωνία για ‘το τέλος’ ή για τη συνέχεια
της ιστορίας γέννησε την ιδέα αυτής της συλλογικής παρέμβασης με τη μορφή του
συλλογικού τόμου και την ελπίδα ότι θα λειτουργήσει ως προσάναμμα για να
ξαναζωντανέψει ο σχετικός δημόσιος διάλογος που έχει εκτοπιστεί από την οχλοβοή
των ‘ειδικών αγυρτών’ που βάλθηκαν να θεραπεύσουν με γιατροσόφια τον ιστορικά
ήδη νεκρό καπιταλισμό και των ντελάληδων της αμερικανοκινεζορώσικης παγκόσμιας
ηγεμονίας, λες και η εργαζόμενη ανθρωπότητα σταμάτησε να αγωνίζεται για έναν
καλύτερο κόσμο.
*
Με την βεβαιότητα ότι θετικές,
γόνιμες, αιρετικές και αντισυστημικές ιδέες μπορούν να εξελιχθούν σε δύναμη αλλαγής
προς το καλύτερο απευθύνθηκα, με ΠΡΟΤΑΣΗ, ΠΡΟΚΛΗΣΗ, ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ στις 6 Μαρτίου
2019, σε κάμποσους γνωστούς, για την αγωνία τους για την εξέλιξη της
ανθρωπότητας, συγγραφείς με μοναδικό κριτήριο αυτή την αγωνία τους, γιατί ήθελα
να αποφευχθεί μια ακόμα ιδεολογικά μονολιθική προσέγγιση του θέματος της φύσης,
του χαρακτήρα, της αναγκαιότητας και εφικτότητας ενός καλύτερου κόσμου[16].
Κάποιοι, για τους δικούς τους λόγους, δεν απάντησαν στη σχετική πρόσκληση,
κάποιοι άλλοι έδειξαν ενδιαφέρον για το εγχείρημα αλλά δεν μπόρεσαν, όπως με
διαβεβαίωσαν, λόγω φόρτου να ανταποκριθούν. Κάποιοι άλλοι διαφώνησαν, προφανώς,
επί της ουσίας και αρνήθηκαν την συμμετοχή τους. Κάποιοι, τέλος, το πάλεψαν
αλλά δεν μπόρεσαν για διάφορους προσωπικούς και επαγγελματικούς λόγους να
ολοκληρώσουν τα κείμενά τους. Μείναμε τελικά έξι: Γιώργος Κολέμπας, Δημήτρης
Κωνσταντακόπουλος, Γιώργος Λιερός, Γιώεγος Στάμκος, Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου,
και η ταπεινότητά μου που είχε και την πρωτοβουλία. Τα κείμενα που κοσμούν
αυτόν τον τόμο συμβάλλουν το καθένα χωριστά αλλά και όλα μαζί σε μια πρώτη
διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση του θέματος, χωρίς φυσικά να το
εξαντλούν και το σημαντικότερο χωρίς να το δεσμεύουν ιδεολογικά. Θα ήταν θετικό
να συνεχιστεί με καινούργιες πρωτοβουλίες η θεωρητική προσέγγιση αυτού του
θέματος με σκοπό να γίνει κατανοητή από τις δυνάμεις της Εργασίας, της
Επιστήμης και του Πολιτισμού τόσο η αναγκαιότητα ανατροπής του καπιταλισμού σε
όλες τις πιθανές εκδοχές του όσο και η εφικτότητα ενός καλύτερου κόσμου, ενός
κόσμου της κοινωνικής ισότητας στη βάση της άμεσης δημοκρατίας με περιεχόμενο
την αταξική κοινωνία.
*
Όπως θα διαπιστώσουν οι
προσεκτικοί αναγνώστες, όλοι οι συγγραφείς αυτού του τόμου συμφωνούμε λίγο πολύ
στην αναγκαιότητα και εφικτότητα ενός καλύτερου κόσμου. Συμφωνούμε επίσης στο
ότι αυτός ο καλύτερος κόσμος προϋποθέτει το ξερίζωμα του καπιταλισμού, την
πλήρη αποκαπιταλιστικοποίηση του φαντασιακού του σύγχρονου ανθρώπου, των θεσμών
και των δομών της κοινωνίας του και της ανθρωπότητας συνολικά, με κατάληξη την
άμεση δημοκρατία, αν και η διαφοροποίησή μας ως προς την μορφή και το
περιεχόμενό της την θολώνει κάπως, όπως μια ‘κουνημένη φωτογραφία’. Κι αυτό
επειδή δεν φαίνεται να συμφωνούμε όλοι μεταξύ μας σε διάφορα στρατηγικά και
τακτικά, θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα περάσματος σ’ έναν καλύτερο κόσμο.
Θεωρώ ζήτημα άξιο ιδιαίτερης προσοχής τη μεταξύ μας μη συμφωνία αναφορικά με
τον ρόλο και τη σχέση της ατομικής ιδιοκτησίας, γενικά, και της ατομικής
ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, ειδικότερα, με την οικονομικοκοινωνική
ανισότητα, η οποία αποτελεί και τη μήτρα όλων των ανισοτήτων και φυσικά το
αποκλειστικό εμπόδιο ενάντια στον διαχρονικό αγώνα των δυνάμεων της Εργασίας,
της Επιστήμης και του Πολιτισμού, για τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, όλων
των μορφών και σε όλα τα επίπεδα.
Και επειδή για τους αγώνες για την κοινωνική απελευθέρωση σημαντικότερο
δεν ήταν ποτέ το Φαίνεσθε ενός εικονικού, αλλά το Είναι του πραγματικού κόσμου,
γι’ αυτό εκτιμώ πως αν δεν εντοπίσουμε την πρωταρχική αιτία όλων των
οικονομικοκοινωνικών ανισοτήτων που οδήγησαν στην καπιταλιστική βαρβαρότητα και
αν δεν κατανοήσουμε όλοι ως βασικό στρατηγικό στόχο της εργαζόμενης
ανθρωπότητας την επίτευξη της κοινωνικής ισότητας μέσω της κατάργησης της
ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής και της ταυτόχρονης ανάδειξης της
κοινωνικής αυτοδιεύθυνσης, ως τρόπο κοινωνικής συμβίωσης, τότε πολύ μικρή
σημασία θα έχει κάθε σχολαστικά λεπτομερειακή περιγραφή καθώς και κάθε συζήτηση
για το Φαίνεσθαι ενός καλύτερου κόσμου.
Κι αυτό επειδή τέτοια ζητήματα η ιστορία, ο βηματισμός της οποίας
υπερβαίνει κατά πολύ τον ανθρώπινο βιολογικό κύκλο, θα τα θέσει στη γενιά ή
στις γενιές που θα πραγματοποιήσουν αυτό το πέρασμα. Το δικό μας χρέος εκτιμώ
ότι περιορίζεται στην ανάδειξη των βασικών όρων υπόστασης, δηλαδή στη θεμελίωση
του Είναι, που σημαίνει στην ανάδειξη της αναγκαιότητας του ξεπεράσματος
του καπιταλισμού και στην κατανόηση των όρων μετάβασης σε έναν
μετακαπιταλιστικό καλύτερο κόσμο. Γιατί όσο δεν καταφέρνουμε να ξεχωρίσουμε τον
θύτη-σύστημα από το θύμα-άνθρωπο-κοινωνία- ανθρωπότητα, τόσο θα ματαιοπονούμε,
θα μιζεριάζουμε, θα τρωγόμαστε μεταξύ μας, θα βυζαντινολογούμε και βαβελίζοντας
και αυτομαστιγονώμενοι θα κατηγορούμε γενικά και αφηρημένα ‘το σύστημα’ και τον
‘άνθρωπο’, λες κι εμείς όλοι δεν είμαστε άνθρωποι και κατά κάποιον τρόπο
υπεύθυνοι και για το σύστημα.
Αλλά ποιον άνθρωπο εννοούμε; Εννοούμε αυτό το ον που γεννιέται ανίκανο
για πολλά χρόνια να επιβιώσει μόνο του, που επιβιώνει και εξελίσσεται χάρη στην
ασφάλεια, τη στοργή και τη φροντίδα που με θυσίες του προσφέρει, όταν και αν
μπορεί, για δυο ολόκληρες δεκαετίες περίπου, η οικογένειά του και η κοινωνία
στην οποία γεννιέται; Ή μήπως εννοούμε τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας, τα παιδιά
όλου του κόσμου που γεννιούνται κάθε μέρα γεμάτα ευγνωμοσύνη και αθωότητα,
γεμάτα όνειρα και διάθεση να χαρούν το δώρο της Φύσης, τη ζωή τους, κι αντί γι’
αυτό τα παραδίνουμε από τα γεννοφάσκια τους, ανίκανα ακόμα να σκεφτούν, να
κρίνουν, να συγκρίνουν και να επιλέξουν, στα σκοταδιστικά και εξουσιαστικά
ιερατεία για να τα κάνουν σαν τα μούτρα τους, καθ’ εικόνα και ομοίωση του
εξουσιαστικού συστήματος;
Κι αντί να κάνουμε κάτι να αλλάξει αυτή η κατάσταση, τους φορτώνουμε κι
από πάνω ευθύνες για την ανισότητα, τη φτώχεια, την πείνα, την εξουσιαστική
βαρβαρότητα και τον πόλεμο, λες και ο καπιταλισμός είναι δημοκρατικό
δημιούργημα όλων μας και όχι των πειρατών, των στρατοκρατών, των ληστών, των
κλεφτών, των εγκληματιών, των αποικιοκρατών, των ιμπεριαλιστών, των
εκμεταλλευτών, των σφετεριστών, των απατεώνων και των εκάστοτε εξουσιαστών
μακελάρηδων της ανθρωπότητας. Τελικά, το γενικό συμπέρασμα είναι ότι, στην
εξέλιξη των ανθρώπινων κοινωνιών, δεν υπάρχει παρθενογένεση και το Αύριο
γεννιέται μέσα στο Σήμερα με τους όρους του Χθες. Με άλλα λόγια, το μέλλον δεν
υπάρχει μέχρι, με τις πράξεις και τις παραλείψεις μας, να το δημιουργήσουμε, ως
άτομα, ως κοινωνίες και ως ανθρωπότητα.
*
Με αυτές τις σκέψεις, με αυτήν
τη φιλοσοφία και δομή των κειμένων αυτού του συλλογικού τόμου αφήνονται
περιθώρια τόσο στους αναγνώστες όσο και στους ίδιους τους συγγραφείς, αλλά και
σε όσους άλλους έχουν τις ίδιες αγωνίες, να συνεχίσουν και να διευρύνουν
θεματολογικά και μεθοδολογικά τον σχετικό δημόσιο διάλογο. Μέχρι αυτός να
εξελιχθεί σε καταλύτη διαμόρφωσης μιας αντίστοιχης συνειδητοποίησης των
δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, των επιμέρους
κοινωνιών και της ανθρωπότητας συνολικά, προϋπόθεση ικανή και αναγκαία για μια
νέα κοσμοθεωρητική προσέγγιση του κόσμου, της ζωής και της
κοινωνίας/ανθρωπότητας με βάση τα δεδομένα του 21ου αιώνα που διαμορφώνουν τους
όρους της νέας κοσμοθεωρητικής, συνειδησιακής και πρακτικής υπέρβασης του
καπιταλισμού. Συνθήκη ικανή και αναγκαία για τη διευρυμένη σε γεωγραφικό πλάτος
και κοινωνικό βάθος, διακοινωνική και αλληλέγγυα ειρηνική πραγμάτωση ενός
καλύτερου κόσμου, γιατί δεν πρέπει να έχουμε ψευδαισθήσεις, όπως άλλωστε διδάσκει
η ιστορία των κοινωνικών αγώνων, ότι το κεφάλαιο θα αφήσει να γεννηθεί και να
επιβιώσει η Άμεση Δημοκρατία σε μια μόνο μικρή χώρα και πολύ περισσότερο σε μια
μόνο περιοχή κάποιας, έστω και μεγάλης, χώρας. Για να επιτύχει στρατηγικά και
τακτικά η επόμενη μεγάλη κοινωνική επανάσταση, η ουμανιστική επανάσταση, θα
πρέπει νοερά να κρατάνε ταυτόχρονα και με αποφασιστικότητα τη σημαία της
κοινωνικής ισότητας (και κοινωνική ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο θα υπάρχει
η ατομική ιδιοκτησία πάνω στα μέσα παραγωγής) οι δυνάμεις της Εργασίας, της
Επιστήμης και του Πολιτισμού πολλών χωρών με αλληλέγγυες υποστηρίκτριες τις
υπόλοιπες του πλανήτη, που σημαίνει ότι αυτή θα έχει αμεσοδημοκρατικό και
ταυτόχρονα οικουμενικό ουμανιστικό χαρακτήρα. Δύσκολη και μακροχρόνια διαδικασία,
αλλά η άλλη επιλογή που προσφέρει το κεφάλαιο είναι η κοινωνική ανισότητα και η
καπιταλιστική βαρβαρότητα.
[1] Πρόλογος στον συλλογικό τόμο: Ένας
καλύτερος κόσμος είναι εφικτός, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020
[2] Δημήτρης Λάμπος, Κατά
Κρόνου. Ποιήματα, Κουκκίδα, Αθήνα 2017, σελ. 32.
[3] Βλέπε αναλυτικά, στο:
Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση. Οικονομία του Φόβου και της Παρακμής.
ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ. Αθήνα 2009.
[4] «Ο Ρώσος είναι κακός εργάτης σε
σύγκριση με τους εργάτες των προηγμένων χωρών […]. Το καθήκον που πρέπει να
εκπληρώσει σε όλο του το εύρος η Σοβιετική Κυβέρνηση είναι να μάθει τους
εργάτες να δουλεύουν. Το σύστημα του Τέιλορ, η τελευταία λέξη του καπιταλισμού
από αυτή την άποψη, όπως κάθε καπιταλιστική πρόοδος είναι ένας συνδυασμός της
εκλεπτυσμένης θηριωδίας της αστικής εκμετάλλευσης και ενός πλήθους μειζόνων
επιστημονικών επιτευγμάτων στο πεδίο της ανάλυσης των μηχανικών κινήσεων στη
διάρκεια της εργασίας, της εξάλειψης των περιττών κινήσεων, της επεξεργασίας
ορθών μεθόδων εργασίας, της εισαγωγής του καλύτερου συστήματος απολογισμού και
ελέγχου, κ.λπ. Η Σοβιετική Κυβέρνηση πρέπει με κάθε κόστος να υιοθετήσει καθετί
πολύτιμο από τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας σε αυτό το πεδίο
[…]. Πρέπει να οργανώσουμε στη Ρωσία τη μελέτη και τη διδασκαλία του συστήματος
του Τέιλορ, να το δοκιμάσουμε συστηματικά στην πράξη και να το προσαρμόσουμε
στους σκοπούς μας. Ταυτόχρονα, προσεγγίζοντας το καθήκον της αύξησης της
παραγωγικότητας της εργασίας πρέπει να λάβουμε υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά
της μεταβατικής περιόδου από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, η οποία απαιτεί
[…] την εφαρμογή του εξαναγκασμού…», Λένιν, «Τα άμεσα καθήκοντα της Σοβιετικής
Κυβέρνησης», στο Selected Works, τόμ.
7, International Publishers, Νέα Υόρκη 1943.
[5] «Ο Αμερικανός τεϋλοριστής
μηχανικός Kily, που ήρθε στη Ρωσία για την εφαρμογή των τεϋλορικών αρχών στην
οικονομία ελπίζοντας ότι μια εθνικοποιημένη οικονομία θα αποτελέσει ευνοϊκή
βάση για τη συνετή επιστημονική του δημιουργία, περιγράφει τη βιομηχανία μας με
τα μελανότερα χρώματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του, η λούφα καταλαμβάνει το 50%
(του συνολικού χρόνου παραγωγής), και η γενική κατανάλωση ενέργειας από τον
εργάτη για την προμήθεια τροφίμων υπολογίζεται σε 80%, ώστε μόλις 20% απομένει
για την πραγματική βιομηχανική εργασία. Δεν έλεγξα αυτά τα στοιχεία, αλλά ο
Kili –αυτός ο άνθρωπος που έχει εξαιρετική φήμη στην Αμερική, που ήρθε σε μας
με τη θέλησή του για να μας βοηθήσει– θεωρείται από όλους ένας απόλυτα
ειλικρινής και αφοσιωμένος άνθρωπος…», Λέων Τρότσκι, Sochinenii, Gos. Izd., Moscow 1927, τόμ. 15, σελ. 85, αναφέρεται
στο Από τον Λένιν στον Σταχάνοβ: Η κρυφή
γοητεία του τεϋλορισμού, https://athens.indymedia.org/post/564871/
[6] «Αναφορικά με τον ρυθμό της
εκβιομηχάνισης, αυτός συνδέθηκε με τον αντίστοιχο ρυθμό ανάπτυξης των
καπιταλιστικών χωρών. Η ΕΣΣΔ υιοθέτησε ένα τολμηρό πρόγραμμα για να φτάσει και
να ξεπεράσει σε ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα το τεχνικό και οικονομικό επίπεδο
των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών», Ι. Στάλιν, «Ο χρόνος της μεγάλης στροφής»
που δημοσιεύτηκε στην Πράβδα της 7ης
Νοεμβρίου 1929 στη 12η επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης.
[7] «Το
σύστημα Τέιλορ […] εφαρμόστηκε και στη Σοβιετική Ένωση. Προσθέστε τις
οικονομικές ανισότητες, τις μεγάλες διαφορές μισθών, τις διαφωνίες σχετικά με
την ακολουθητέα πολιτική, τη βαθμιαία ανάπτυξη ενός κοινωνικά και οικονομικά
προνομιούχου στρώματος, αυτά και άλλα αρνητικά, και θα δείτε ότι η σοβιετική
κοινωνία δεν προχωρούσε προς μια οργανική ενότητα λαού, κόμματος και κράτους»,
Ευτύχης Μπιτσάκης, «Το μεγαλείο και η τραγωδία της Σοβιετικής Ένωσης», Εφημερίδα των Συντακτών, 4.11.2017.
[8] «Το ξεπέρασμα του θεού είναι ο
θεωρητικός Ουμανισμός […], το ξεπέρασμα της ατομικής ιδιοκτησίας είναι ο
πρακτικός Ουμανισμός […] και τα δυό μαζί είναι ο θετικός Ουμανισμός», Karl
Marx, Early Writings, Penguin Books,
in association with New Left Review, 1992, σελ. 395.
[9] Κώστας Λάμπος, «Πιόνια του
αμερικανισμού στη μεγάλη γεωπολιτική σκακιέρα;»
https://tvxs.gr/news/blogarontas/pionia-sti-megali-geopolitiki-skakiera&dr=tvxsmrstvxs
[10] Κώστας Λάμπος, «Ο αμερικανισμός,
θανάσιμη απειλή για την ανθρωπότητα», http://epithesh.blogspot.com/2014/07/blog-post_77.html
[11] Κώστας Λάμπος, «Νεογερμανισμός. Ο
νέος εφιάλτης της Ευρώπης», https://thessalika-nea.gr/?p=10709
[12] Κώστας Λάμπος, «Κιναζισμός. Το
ανώτατο στάδιο του πλιάτσικοκαπιταλισμού ή το πισωγύρισμα στο κατώτατο στάδιο
του πολιτισμού;», Πολίτες, τχ. 21,
Δεκέμβρης 2010.
[13] Μάκης Μαΐλης, «Ένας άλλος κόσμος
είναι εφικτός; Ποιος;», Ριζοσπάστης,
9.2.2003.
[14] Νόαμ Τσόμσκι, Οι έχοντες και οι μη κατέχοντες, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, Αθήνα 1999, σελ. 12.
[15] Νόαμ Τσόμσκι, Οι έχοντες…, ό. π.
[16] «…Προτείνω να προχωρήσουμε στην
έκδοση κειμένων σε συλλογικό τόμο που, πέρα από κάθε μορφής
ιδεολογική/κομματική προπαγάνδα, θα φωτίζουν διεπιστημονικά και από όσο γίνεται
περισσότερες οπτικές γωνίες το θέμα: Ένας καλύτερος κόσμος είναι επιθυμητός,
ιστορικά αναγκαίος και εφικτός. Χωρίς κοινωνική ισότητα δεν μπορεί να
υπάρξει καθολική ευημερία, ελευθερία, δημοκρατία και ειρήνη. […] Μια
ενότητα θεμάτων θα μπορούσε να αναφέρεται στα αίτια και τις μορφές της
τρέχουσας κρίσης παρακμής του καπιταλισμού. Μια άλλη ενότητα θα μπορούσε να
διερευνά στρατηγικά ζητήματα, δυνατότητες, τακτικές και προοπτικές μετάβασης σ’
έναν καλύτερο κόσμο. Μια τρίτη ενότητα θα μπορούσε να διερευνά τη μορφή και το
περιεχόμενο του επιθυμητού και εφικτού καλύτερου κόσμου…».
