Η Αρχή της Ιστορίας,
οι κοιλόπονοί της και
ο Διαφωτισμός
του 21ου αιώνα
Γράφει ο Κώστας Λάμπος
www.classlessdemocracy.blogspot.com,
«Σύντομα οι εταιρείες και οι κυβερνήσεις θα
έχουν και τη γνώση και την δύναμη, και μόλις μπορέσουν
να εισβάλλουν στη ζωή σας, όχι μόνο θα μπορούν να
προβλέπουν τις επιλογές σας, αλλά και να
αναδιατάσσουν τα συναισθήματά σας».
Yuval Noah Harari
«Θα εισβάλουμε στο ανθρώπινο σώμα με τεχνολογικά
εμφυτεύματα για να το ελέγξουμε».
Klaus Schwab
«Στο μέλλον που ετοιμάζουμε δεν θα σας
χρειάζονται ούτε ως σκλάβους»!
Yuval Noah Harari:
Η αντίθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας παίρνει αναρίθμητες μορφές οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, φυλετικών εθνικιστικών ανταγωνισμών, απελευθερωτικών, εμφυλίων, θρησκευτικών, φυλετικών, εθνικιστικών, κατακτητικών και παγκόσμιων ιμπεριαλιστικών πολέμων που συσκοτίζουν το υπαρξιακό για τον ανθρώπινο πολιτισμό πρόβλημα της ακραίας κοινωνικής ανισότητας, που πηγάζει αποκλειστικά από την ατομική ιδιοκτησία[1] πάνω στα μέσα παραγωγής, τη μοναδική μήτρα του άγονου ανταγωνισμού, των καταστροφικών πολέμων και της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Οι ταξικοί αγώνες που από τη μια μεριά στέκεται το κεφάλαιο και από την άλλη η ‘εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της, με πρωτοπορία τα επαναστατικά κόμματα’, οδήγησαν την ανθρωπότητα σε ένα νέο στάδιο εμπειρίας, αντίληψης και Γνώσης που επιβεβαιώνει για μια ακόμα φορά ότι η απελευθέρωση της εργαζόμενης κοινωνίας θα είναι έργο της ίδιας της ιδεολογικά, πολιτικά και οργανωτικά ανεξάρτητης κοινωνίας και καμιάς εξουσιαστικής μειοψηφίας.
Στο μεταξύ η εξέλιξη του καπιταλισμού έφτασε στο στάδιο της παρακμής του, που προσπαθεί να το ξεπεράσει προκειμένου να επιβιώσει με τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, η οποία διέλυσε την παραδοσιακή ταξική διάρθρωση των κοινωνιών και πήρε τη μορφή της αντίθεσης του 1% εναντίον του 99% του παγκόσμιου πληθυσμού με αποτέλεσμα να γίνει ξεκάθαρο πως το κεφάλαιο βρίσκεται απέναντι σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, όπως αυτή διαχρονικά εκφράζεται ως οι συνολικές δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού. Αυτές οι εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα την μετεξέλιξη του ίδιου του ανθρώπινου όντος από τον μονοδιάστατο εργάτη του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα στον πολυδιάστατο άνθρωπο του μισού 20ου και του 21ου αιώνα που είναι στην αποφασιστική του πλειοψηφία ταυτόχρονα εργαζόμενος, επιστήμονας, δημιουργός και χρήστης πολιτισμού που συνεχώς εξελίσσεται σε homo humanisticus universalis.
Και ενώ οι επιστήμες και η τεχνολογία βρίσκονται στο στάδιο που ο Αριστοτέλης οραματίστηκε και ονόμασε ‘στάδιο όπου δεν θα χρειάζεται να υπάρχουν αφεντικά και δούλοι, επειδή οι σαΐτες θα υφαίνουν μόνες τους’ και μαζί του ολόκληρη η εργαζόμενη ανθρωπότητα αγωνίζεται ασταμάτητα για να φτάσει στον σύγχρονο αυτοματισμό που, υπό συνθήκες κοινωνικού ελέγχου της οικονομίας μεγαλώνει σημαντικά ο ελεύθερος χρόνος, επιτρέπει στον άνθρωπο να εξελιχθεί ως προσωπικότητα και να βελτιώνει σταθερά την κοινωνική του οργάνωση με σκοπό την καθολική ευημερία και ευτυχία. Σε ότι όμως αφορά την εξέλιξη των κοινωνικών μορφών οργάνωσης βρισκόμαστε ακόμα στον πρώιμο καπιταλισμό. Αυτή η αντίθεση εκφράζεται και μέσω της σκοταδιστικής και συντηρητικής ιδεολογίας, ενάντια στο διαχρονικό ιδανικό της προόδου προς την κοινωνική ισότητα, χωρίς την οποία καμιά δικαιοσύνη, δημοκρατία, ειρήνη και ελευθερία δεν είναι νοητή.
Έτσι και παρά το γεγονός πως ζούμε στον 21ο αιώνα, ζούμε ακόμα στην εποχή την οποία ο Γκράμσι ονόμασε ‘εποχή των τεράτων’, κατά την οποία το παρακμασμένο, παλιό και επικίνδυνο κοινωνικό σύστημα αρνείται πεισματικά να πεθάνει και το νέο αδυνατεί να γεννηθεί, με αποτέλεσμα την αύξηση του αυταρχισμού, την περιστολή των κοινωνικών ελευθεριών, την απαξίωση της ζωής και την προϊούσα καταστροφή της γήινης βιόσφαιρας. Όλες αυτές οι αρνητικές εξελίξεις καταλήγουν στην συστημική από την μεριά του κεφαλαίου και στην αδέσμευτη προοδευτική κοινωνική, από την μεριά των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, δηλαδή, της εργαζόμενης ανθρωπότητας, διανόηση. Η συστημική διανόηση ευαγγελίζεται τον θάνατο και το τέλος της ιστορίας, ενώ η προοδευτική κοινωνική διανόηση αγωνίζεται με την κοινωνία για τη ζωή και την Αρχή της Ιστορίας της κοινωνικής ισότητας, όπως την οραματίζονται γενιές και γενιές.
Ανάλογα με τον συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων η μεν συστημική διανόηση παραπλανά τις κοινωνίες και τις οδηγεί σε ακατανόητες συμπεριφορές και επιλογές ενάντια στα ίδια τα συμφέροντά τους. Αντίθετα η αδέσμευτη προοδευτική διανόηση που υπερασπίζεται τα συμφέροντα της εργαζόμενης κοινωνίας οδηγεί όλο και περισσότερα τμήματα των δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, των κοινωνιών και της ανθρωπότητας, στην αμφισβήτηση της ικανότητας του κεφαλαίου να λύσει τα κρίσιμα σύγχρονα προβλήματα. Το επόμενο βήμα αυτής της αμφισβήτησης σε ατομικό, τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο είναι η αναζήτηση απαντήσεων για έξοδο από τα αδιέξοδα του καπιταλισμού. Απέναντι σε αυτήν την διαφαινόμενη αντισυστημική, αντικαπιταλιστική, ουμανιστική προοπτική και εξέλιξη τόσο το αγοραίο δυτικό κεφάλαιο όσο και το κρατικομονοπωλιακό ανατολικό κεφάλαιο οργανώνουν την παγκόσμια ηγεμονία του ενός σε βάρος του άλλου με κύριο στόχο να καθυποτάξουν οριστικά και αμετάκλητα τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού και με αυτόν τον τρόπο να ανακόψουν την ιστορική εξέλιξη σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία/ανθρωπότητα.
Πρόκειται μήπως για το μπλοκάρισμα της κίνησης της ιστορίας στην φορά του βέλους του χρόνου, Χθες-Σήμερα-Αύριο, Παρελθόν-Παρόν-Μέλλον, και για την επιστροφή στον σκοτεινό Μεσαίωνα σε ψηφιακή πια μορφή; Μήπως πρόκειται για την ακύρωση του Αύριο, όπου το Σήμερα αναπαράγει σε μια όλο και χειρότερη μορφή το Χθες; Μήπως η παγκόσμια οικονομικοπολιτική ελίτ, ως ο σκληρός πυρήνας του ηγεμονικού κεφαλαίου, με κορυφαίους σύγχρονους προφήτες της τον Φουκουγιάμα και τον Klaus Schwab, τον διοργανωτή των συναντήσεων του Νταβός και τον υπερτιμημένο βοηθό του, τον ψευδοφιλόσοφο Yuval Noah Harari, διαμορφώνουν, με την ατζέντα της ‘Μεγάλης Επανεκκίνησης’ του καπιταλισμού, μια ‘κοινωνία ζόμπι’ ως θεματοφύλακα της κοινωνικής ανισότητας, της εξαθλίωσης και της ανελευθερίας; Η καμπάνα δεν χτυπάει για κάποιους άλλους, αλλά για εμάς.
Για να πετύχουν όμως την εγκαθίδρυση του απόλυτου φασισμού προσπαθούν να μετατρέψουν τον ανήσυχο και σκεπτόμενο εραστή της ελευθερίας άνθρωπο, από ιστορικοκοινωνικό υποκείμενο που σταθερά δημιουργεί σταδιακά τον εαυτό του, σε ‘μετάνθρωπο’, ‘υπεράνθρωπο’, ‘ανθρωπορομπότ’ των εργαστηρίων της καταχρηστικά χρησιμοποιούμενης ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης για την διαιώνιση της εξουσίας του τοξικού σκοταδιστικού, κεφαλαιοκρατικού και εξουσιαστικού ιερατείου, για τη διαιώνιση της καπιταλιστικής βαρβαρότητας;
Με άλλα λόγια, μπορεί με σχεδιαστή του μέλλοντος το ηγεμονικό κεφάλαιο, να υπάρξει μέλλον με δημιουργό τις δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού, δηλαδή την εργαζόμενη κοινωνία/ανθρωπότητα με διαχρονικό στρατηγικό στόχο την κοινωνική ισότητα, την άμεση δημοκρατία, την καθολική ευημερία, τη διεθνή συνεργασία και την οικουμενική ειρήνη; Προφανώς δεν μπορεί.
Όμως αυτή την απάντηση, ότι δεν μπορεί και δεν πρέπει το μέλλον να σχεδιάζεται από τοξικές ταξικές κεφαλαιοκρατικές εξουσίες, οφείλουν να την δώσουν όλοι μαζί όσοι με τα έργα και τους αγώνες τους έχουν απαντήσει θετικά σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα, άλλοι ως άτομα, άλλοι ως άτυπες παρέες και άλλοι μέσα από ευκαιριακές συλλογικότητες και συστημικά κομματικά κανάλια. Υπό τις παρούσες συνθήκες της συντριπτικής, ισοπεδωτικής, σκοταδιστικής και εξουσιαστικής προπαγάνδας και παραπληροφόρησης, είναι βέβαιο πως η φωνή τους δεν φτάνει στο κοινωνικό σώμα, που απογοητευμένο και κατ’ εξακολούθηση προδομένο από τις υφιστάμενες συστημικές πολιτικοκομματικές δομές αγωνιά, ανησυχεί και ψάχνει να βρει απαντήσεις στα καθημερινά, υπαρξιακά και κοινωνικά του προβλήματα, όπως αυτά διαμορφώνονται υπό την απειλητική σκιά της σύγκρουσης μεταξύ του δυτικού και του ανατολικού καπιταλισμού για την παγκόσμια ηγεμονία, με την Ευρώπη απούσα ως η Μεγάλη Ασθενής του 21ου αιώνα που βρίσκεται στην εντατική της USA α.ε. Μια από τις βασικές αιτίες αυτής της αδυναμίας της κοινωνικά ευαίσθητης διανόησης είναι και το γεγονός των αποκομμένων μεταξύ τους προσπαθειών αλλά και της έλλειψης σοβαρού, συστηματικού και γόνιμου διαλόγου μεταξύ των διάφορων θεματικών, εθνικών και διεθνών ευνουχισμένων από την εξουσία φορέων τους, που λειτουργούν ως στρούγκες της εξουσίας. Αυτές οι δομές οριοθετημένου και ελεγχόμενου διαλόγου πρέπει να σπάσουν ως φαύλοι κύκλοι και να αντικατασταθούν από δομές αυτοοργάνωσης ανοιχτού, διαρκούς δημόσιου διαλόγου.
Επειδή εκτιμώ πως όλοι κατανοούμε ότι αυτός ο στείρος απομονωτισμός με ή χωρίς εθνικιστικά, εθνικά, φυλετικά, ιδεολογικά και ‘θρησκευτικά’ πρόσημα και η άγονη μοναχικότητα μπορεί και πρέπει να ξεπεραστούν γι’ αυτό προτείνω να προσπαθήσουν να ενώσουν τις φωνές τους και ως μια ενιαία πνευματική παρουσία να απευθυνθούν άμεσα και αποφασιστικά, με όπλο την σύγχρονη, επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη Γνώση, στην κοινωνία με την πεποίθηση πως ένας καλύτερος κόσμος, ως αξιόπιστη εναλλακτική λύση στη σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα, είναι εφικτός[2]. Η Σκοπός αυτής της κίνησης δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι η συγκρότηση μιας άλλης εξουσιαστικής πολιτικής ομάδας, οργάνωσης ή κόμματος πυραμιδικής, ιεραρχικής δομής, ή η προβολή μιας οποιασδήποτε εξουσιαστικής ιδεολογίας, αλλά η συλλογική επιστημονική επεξεργασία των αδιεξόδων που δημιουργεί η γενικευμένη παρακμιακή κρίση του κεφαλαίου και η προώθηση του δημόσιου διαλόγου που θα αναδείχνει την κοινωνία ως πρωταγωνιστή των εξελίξεων. Αυτό όμως σημαίνει ότι η ίδια η κοινωνία θα προσπαθήσει να μετακινηθεί από τη θέση του αντικειμένου στη θέση του υποκειμένου της ιστορίας, θέση η οποία θα την καταστήσει ικανή να αυτοδιευθύνεται στο διηνεκές σε τοπικό, εθνικό και οικουμενικό επίπεδο, γεγονός που θα σημάνει το τέλος της προϊστορίας και την Αρχή της Ιστορίας της Ανθρωπότητας.
Το κεφάλαιο, οι θεωρητικοί απολογητές του και το πολιτικό, κομματικό προσωπικό τής λεγόμενης και θεοποιημένης ‘αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας’, από τους δεξιούς, συντηρητικούς, τους κεντρώους, αστοδημοκράτες και σοσιαλδημοκράτες μέχρι και τις ‘αριστερές’, εξουσιαστικές πρωτοπορίες που την κοινωνία την αντιλαμβάνονται είτε ως ‘όχλο’, είτε ως ‘πλήθος’ και ως ‘μάζες’ και της αρνούνται την δυνατότητα να αυτοκυβερνηθεί. Μάλιστα ο νεοφιλελευθερισμός αρνείται την ίδια την ύπαρξη της κοινωνίας ως ενιαίο σύνολο, ως Εμείς και ως δημιουργό του πλούτου και του πολιτισμού και γι’ αυτό την κονιορτοποιεί σε ‘άτομα’, νοσηρά και εγωιστικά Εγώ, που τα στρέφει ενάντια στο Εμείς, αποσιωπώντας πως άτομα και Εγώ εκτός κάποιου Εμείς και κοινωνίας δεν υπήρξαν και δεν θα υπάρξουν ποτέ, επειδή ο άνθρωπος δεν φυτρώνει σε ανοιξιάτικα λιβάδια, αφού γεννιέται μέσα σε ιστορικοκοινωνικές οντότητες, οικογένεια, ομάδα, γένος, φυλή, πολιτική κοινωνία. Αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης αντίληψης, είναι ‘ο θάνατός σου η ζωή μου’, γεγονός που οδήγησε στην σημερινή αδιέξοδη κατάσταση.
Αυτή η κατάσταση θα γίνει σύντομα πολύ χειρότερη αν τα εκατομμύρια των μορφωτικά και συνειδησιακά προχωρημένων δυνάμεων της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού δεν οργανώσουν άμεσα και συστηματικά την δυναμική ατομική και συλλογική παρέμβασή τους στο κοινωνικό Γίγνεσθαι, συγκροτώντας στον χώρο δουλειάς και κατοικίας τους πυρήνες ενός Σύγχρονου Κινήματος Ουμανιστικού Διαφωτισμού από τα κάτω και ενάντια στον κεφαλαιοκρατικό τρόπο παραγωγής και διανομής του πλούτου, στην κάθε μορφής εξουσία και στην συστημική διανόηση, για την προστασία των ‘εγγράμματων πλανημένων’ και των αδικημένων και εκτός των τειχών της εκπαίδευσης θυμάτων τους.
Κάθε πυρήνας αξιοποιεί όλη την επιστημονικά έγκυρη και κοινωνικά χρήσιμη γνώση του περιβάλλοντός του και οργανώνει ανοιχτούς δημόσιους διαλόγους για την έξοδο από την καπιταλιστική βαρβαρότητα και την εφικτότητα ενός καλύτερου κόσμου. Στρατηγικός στόχος αυτού του Νέου Διαφωτισμού δεν μπορεί παρά να είναι η πνευματική αφύπνιση ολόκληρης της κοινωνίας και η συνειδητοποίηση πως η βίαιη και απάνθρωπη ανισότητα 1%>99% , μπορεί με τον θάνατο του παρακμασμένου και επικίνδυνου καπιταλισμού να μετασχηματισθεί σε ισότητα 99%=100%-1%, γεγονός που θα επιτρέψει στο νέο να γεννηθεί και στον καινούργιο κόσμο της κοινωνικής ισότητας να ανοίξει τους ορίζοντες του μέλλοντος προς έναν αταξικό ουμανιστικό πολιτισμό[3].
Η εργαζόμενη ανθρωπότητα που ξεκίνησε από τα πρωτόγονα πέτρινα εργαλεία και έφτασε μέχρι την σύγχρονη επιστήμη και τεχνολογία που την κατέστησε ερευνητή του Μεγάκοσμου και του Μικρόκοσμου δεν αγωνίστηκε για την εξουσία του 1%, αλλά για την ευτυχία του 99% των ανθρώπων. Αυτός ο στόχος είναι σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε εφικτός, αλλά πόσοι γνωρίζουν τι μπορεί να τους προσφέρει η ενέργεια από το υδρογόνο, η ψηφιακή τεχνολογία, η ηλεκτρονική επικοινωνία, η τρισδιάστατη εκτύπωση, το ελεύθερο λογισμικό, η τεχνολογία των Drone, η νανοτεχνολογία, οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές στην γεωργία, στην βιομηχανία, στον τομέα διατροφής και αλλού; Προφανώς πολύ λίγοι, που και αυτοί εργάζονται για το κεφάλαιο, το οποίο μπορεί να κυριαρχεί όσο οι κοινωνίες θα αγνοούν την τεράστιας σημασίας κληρονομιά των προηγούμενων γενεών προς την σύγχρονη ανθρωπότητα με την οποία μπορούν να ζουν συνεργαζόμενοι και ειρηνικά μεταξύ τους όλοι οι λαοί του πλανήτη και σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον μας. Αυτή η Γνώση, όταν κατέβει στα μορφωτικά κατώτερα κύτταρα της κοινωνίας, θα γίνει η δύναμη ανατροπής των εξουσιαστικών συμμοριών και η μαμή της κοιλοπονούσας ιστορίας και ακριβώς αυτό είναι το καθήκον του ουμανιστικού Διαφωτισμού που δείχνει τον δρόμο προς την κοινωνική ισότητα.
Ο δημόσιος διάλογος δεν έβλαψε ποτέ και κανέναν εκτός από εκείνους που μας θέλουν άλαλους, κωφούς, τυφλούς, παραιτημένους, άσχετους και δούλους ‘θείων σκιάχτρων’ και αιμοσταγών αφεντάδων[4]. Ο ελεύθερος δημόσιος διάλογος διαμορφώνει ελευθέρους ανθρώπους, ελεύθερα αυτοδιευθυνόμενες κοινωνίες και πολιτισμούς ισότητας, άμεσης δημοκρατίας, ειρήνης, δημιουργίας και καθολικής ευτυχίας. Ας αρχίσουμε εδώ, τώρα και παντού, να δημιουργούμε τον καλύτερο κόσμο, όπως ,οι δυνάμεις της Εργασίας, της Επιστήμης και του Πολιτισμού από τα σπήλαια μέχρι σήμερα, τον οραματίζονταν και αγωνίζονταν κάθε φορά που η ιστορία κοιλοπονούσε και δυσκολεύονταν να γεννήσει το καινούργιο. Το μέλλον ανήκει σε εκείνους που το σχεδιάζουν και το δημιουργούν και όχι σε εκείνους που το περιμένουν από σκοταδιστικές και εξουσιαστικές δυνάμεις.
[1] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Η γέννηση και ο θάνατος της ατομικής ιδιοκτησίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2017.
[2] Βλέπε, συλλογικό τόμο, Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός. Να θεμελιώσουμε τον πολιτισμό της κοινωνικής ισότητας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2020.
[3] Βλέπε αναλυτικά , Lampos Kostas, Social in/Equality and Classless Humanism, On Time Books, London 2020.
[4] Βλέπε, Λάμπος Κώστας, Θεός και Κεφάλαιο. Δοκίμιο για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και εξουσίας, ΚΟΥΚΚΙΔΑ, Αθήνα 2015.
